Περιφερειακή πολιτική και περιφερειακές ανισότητες στην Ελλάδα: μελέτη περίπτωσης περιφερειακή πολιτική και ενδοπεριφερειακές ανισότητες στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

Abstract

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ασκούμενη περιφερειακή πολιτική και διερευνά την αποτελεσματικότητά της μέσω της διερεύνησης επίτευξης ενός εκ των βασικότερων στόχων της αυτόν της μείωσης των περιφερειακών ανισοτήτων. Ως μελέτη περίπτωσης επιλέγεται η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας η οποία εμφανίζει αντιφατικά χαρακτηριστικά και ιδιότυπη παραγωγική δομή. Αρχικά αναπτύσσεται το βασικό θεωρητικό πλαίσιο και οριοθετούνται έννοιες όπως αυτές της περιφέρειας, του περιφερειακού προβλήματος και των περιφερειακών ανισοτήτων. Αναλύονται η έννοια της περιφερειακής πολιτικής, η αναγκαιότητά της, οι στόχοι, τα διλήμματα, τα μέσα άσκησής της, καθώς και η συσχέτισή της με έννοιες όπως αυτές του εθνικού και περιφερειακού προγραμματισμού. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική, η αναγκαιότητά της, η πολυπλοκότητα και η διαχρονική εξέλιξη των στόχων και των χρηματοδοτήσεων που απορροφά. Παρουσιάζεται και αναλύεται η διαχρονική εξέλιξη της κατανομής των χρηματοδοτήσεων ανά κατηγορία περιφερειών και ανά κράτος-μέλος. Αναλύεται η πολιτική συνοχής της τρέχουσας περιόδου και εκτεταμένη αναφορά γίνεται για την πολιτική συνοχής που αφορά την μετά το 2020 περίοδο όπως αυτή παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 29/05/2018. Προχωρώντας σε εθνικό επίπεδο αναλύεται η ελληνική περιφερειακή πολιτική, η διαχρονική εξέλιξη της χρηματοδότησης της περιφερειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα και η επιλεξιμότητα των ελληνικών περιφερειών στα πλαίσια των δυο τελευταίων προγραμματικών περιόδων και για τη μετά το 2020 περίοδο. Παρουσιάζεται, συσχετίζεται και αναλύεται η κατανομή των χρηματοδοτήσεων στις ελληνικές περιφέρειες μέσω των περιφερειακών επιχειρησιακών προγραμμάτων και επίσης μελετάται η αναπτυξιακή στρατηγική της τρέχουσας περιόδου. Αφού προσδιοριστεί η θέση της Ελλάδας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται προσπάθεια αποτύπωσης των περιφερειακών ανισοτήτων σε εθνικό επίπεδο με βάση την επεξεργασία στοιχείων και τον υπολογισμό δεικτών που αφορούν την εξέλιξη του πληθυσμού, της απασχόλησης και ανεργίας, του συνολικού και του κατά κεφαλήν Α.Ε.Π των περιφερειών της χώρας. Επιπλέον με τη χρήση ειδικού δείκτη γίνεται προσπάθεια προσδιορισμού της κλαδικής εξειδίκευσης των περιφερειών. Το μέγεθος και η εξέλιξη των περιφερειακών ανισοτήτων οδηγούν στην ανάπτυξη προβληματισμού για τους περιορισμούς της ελληνικής περιφερειακής πολιτικής. Σε ενδοπεριφερειακό επίπεδο, για τη Δυτική Μακεδονία, αρχικά επιχειρείται η περιγραφή της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας σε μια προσπάθεια εντοπισμού των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που πρέπει να αξιοποιήσει, καθώς και των βασικών αναγκών και προβλημάτων που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Παρουσιάζεται η περιφερειακή πολιτική και ο προγραμματισμός της περιφέρειας μέσω των περιφερειακών επιχειρησιακών προγραμμάτων στα πλαίσια του ΕΣΠΑ I και ΙΙ. Αναλύονται το καθεστώς επιλεξιμότητας της περιφέρειας, το ύψος της χρηματοδότησης, η αναπτυξιακή στρατηγική και ο προγραμματισμός της περιφέρειας στις δυο τελευταίες προγραμματικές περιόδους. Η προσπάθεια καταγραφής των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων για τη Δυτική Μακεδονία ακολουθεί την ίδια μεθοδολογία με αυτή των ανισοτήτων σε εθνικό επίπεδο και οδηγεί σε προβληματισμό για τους περιορισμούς της περιφερειακής πολιτικής και του προγραμματισμού της περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.