Γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών και γεωοικονομία: η περίπτωση του ενεργειακού χάρτη των χωρών της Μεσογείου

Abstract

Η διδακτορική διατριβή διατυπώνει προτάσεις για την ενεργειακή πολιτική των Μεσογειακών Εταίρων (MP), σε συνάρτηση µε τους τρεις εκπεφρασμένους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Ευρώ - Μεσογειακής συνεργασίας (ΕΜΣ), µέσω της ανάλυσης και ερμηνείας των τιμών, ορισμένων επιλεγέντων ποσοτικών ενεργειακών δεικτών που απορρέουν από τα ενεργειακά δεδομένα των κρατών και τους τύπους της αντίστοιχης θεωρίας (κεφάλαιο 11). Οι τρεις παραπάνω αναφερόμενοι στόχοι είναι: η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, η ανταγωνιστικότητα του ενεργειακού τομέα και η προστασία του περιβάλλοντος. Για κάθε στόχο και κάθε Εταίρο ξεχωριστά, υπολογίσθηκαν οι αντίστοιχοι ποσοτικοί δείκτες (Παράρτημα Ι). Αντίστοιχοι δείκτες υπολογίσθηκαν και σε περιφερειακό επίπεδο, για το σύνολο της περιοχής των Εταίρων. Κατόπιν έλαβε χώρα σχολιασμός των τιμών των υπόψη δεικτών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, για κάθε έναν από τους τρεις ενεργειακούς στόχους της ΕΜΣ και διατυπώθηκαν οι προτεινόμενες κατευθυντήριες γραμμές ενεργειακής πολιτικής των MP, σε αμφότερα τα επίπεδα. Ακολούθως, διατυπώθηκαν συμπεράσματα και προοπτικές για τον ενεργειακό τομέα των MP καθώς και για την ανάπτυξη της ενεργειακής έκφανσης της ΕΜΣ, η οποία είναι κρίσιμη καθόσον ο ενεργειακός τομέας αποτελεί το επίκεντρο της σύγχρονης οικονομικής δραστηριότητας των MP. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της έρευνας οπτικοποιήθηκαν με τη βοήθεια Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ) αποδίδοντας τους ενεργειακούς χάρτες των Μεσογειακών Εταίρων που παρατίθενται στο Παράρτημα ΙΙ της διατριβής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέδειξε τα τελευταία χρόνια ζωηρό ενδιαφέρον για τον ενεργειακό τομέα των MP, γεγονός που αναδεικνύεται στο πλαίσιο της Ευρώ-Μεσογειακής Εταιρικής σχέσης. Απόρροια αυτού, είναι η συνδρομή της προς τους MP, αναφορικά με την παροχή οικονομικής αρωγής και τεχνογνωσίας, η οποία αποσκοπεί στην εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών και δράσεων στον ενεργειακό αλλά και τον ευρύτερο οικονομικό τομέα των MP. Απώτερη στοχοθεσία είναι η επίδραση σε αναπτυξιακές διαδικασίες, στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, στη βελτιστοποίηση του βιοτικού επιπέδου και την ένταξη των υπόψη χωρών στο διεθνές πλαίσιο της ελεύθερης οικονομίας, στην πλέον πρόσφατη παγκοσµιοποιηµένη εκδοχή της. Η διατριβή περιλαμβάνει και μια εκτεταμένη γεωστρατηγική ανάλυση της ευρύτερης Μεσογειακής λεκάνης, καθώς η ενέργεια είναι σημαντικός παράγοντας ισχύος στο διεθνές σύστημα, έχοντας μεγάλη γεωστρατηγική και γεωοικονομική σημασία. Συνιστούσε ανέκαθεν το «μήλο της έριδος» καθορίζοντας τις κυρίαρχες τάσεις της ειρήνης και του πολέμου. Αναφορικά με τη Μεσόγειο, έπειτα από την ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη ΝΑ λεκάνη της, απέκτησε μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, χωρίς να παραβλέπεται η παραδοσιακή γεωπολιτική της αξία, καθόσον αποτελεί γεωγραφικό χώρο διαμετακόμισης ενέργειας. Τέλος, οι γεωπολιτικές εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής, όπως η διαδικασία ειρήνευσης στο Παλαιστινιακό, η επιδείνωση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή, το domino effect των αραβικών εξεγέρσεων, ο συριακός εμφύλιος και η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στη ΝΑ Μεσόγειο, ασκούν καθοριστική επίδραση στην εξέλιξη της Ευρώ– Μεσογειακής Εταιρικής σχέσης.

The aim of this dissertation is to provide suggestions regarding the energy policy effected by the Mediterranean Partners (MPs), in conjunction with the predefined goals of the Euro-Mediterranean Energy Partnership, namely energy security of supply, increased competitiveness in the energy sector and environmental sustainability. To achieve the stated aim, selected quantitative indicators are analyzed and interpreted based on the Partners’ energy balance status and the underlying theory in order to draw conclusions and provide national as well as regional guidelines for each one of the aforementioned goals. To that end, the dissertation explores the future perspective for both the individual Partners’ energy sectors and the Euro-Mediterranean Energy Partnership as a whole. The results of this research have been visualized with the help of GIS software, thus producing energy maps for the studied cases. The resulting proposals’ objective is to provide a course of action aspiring to strong and sustainable economic growth and shared prosperity throughout the whole Mediterranean basin, since the energy sector is a catalyst for socio-economic development and for that reason it is a prime concern for both the PMs and the European Union. This mutual interest is what inspired the Barcelona Declaration (1995), an ambitious bilateral agreement between the aforementioned parties that seeks to bring about structural changes in the MPs energy sector in order to achieve harmonization and compliance with modern technology, market mechanisms and legal rules, and improve on then current inefficient and environmentally damaging policies and practices. Were such changes to be put in effect, the optimization of the MPs energy sector would provide a springboard for more general development, the attraction of foreign large-scale investments, an improvement in the standard of living and the establishment of those countries in the free market economy as competitive players, under the auspices of globalization. Moreover, the economic liberalization and integration would lead to security benefits, political modernization, cross border cooperation and inter-regional harmony. To achieve peace and stability in the Mediterranean basin, an economic union within the entire region is considered to be a high priority on the Euro-Mediterranean political agenda. For the sake of completeness, this dissertation includes a geostrategic analysis of the greater Mediterranean region since energy constitutes an invaluable asset in the global system, having a geostrategic significance as well as a geoeconomic one. This is the reason why energy access defines the trends in war and peace throughout the years, and the reason why the Mediterranean region has a traditionally great geopolitical importance, being the location of choice for competition amongst those who possess global power and influence.