Ταυτοποίηση χρωστικών με τη χρήση φασματοσκοπίας Raman και XRF σε ΥΜ (Υστερομινωικές) Λάρνακες από την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου

Abstract

Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη και ανάλυση των χρωστικών ουσιών, που είχαν χρησιμοποιηθεί για τη διακόσμηση λαρνάκων προερχόμενες από θαλαμωτούς τάφους της περιφερειακής ενότητας Ρεθύμνου, οι οποίες χρονολογούνται στην Ύστερη εποχή του Χαλκού και συγκεκριμένα στην ΥΜ ΙΙΙ Περίοδο (1300-1100 π.Χ.). Για την ανάλυση και ταυτοποίηση των χρωστικών στις χρωματικές επιφάνειες των λαρνάκων χρησιμοποιήθηκαν οι μη καταστρεπτικές, φασματοσκοπικές μέθοδοι XRF και RAMAN, ενώ λόγω του μεγάλου όγκου των λαρνάκων αλλά και της ιδιαίτερα μεγάλης αρχαιολογικής τους αξίας που καθιστά αδύνατη τόσο τη μεταφορά τους όσο και τη λήψη δείγματος, χρησιμοποιήθηκαν φορητά φασματόμετρα Raman και XRF για τις αναλύσεις, που πραγματοποιήθηκαν στην αποθήκη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου, καθώς και σε χώρους του παλαιού Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά και στην προσωρινή έκθεση του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου. Αρχικά διενεργήθηκαν μετρήσεις στο χρωματικό διάκοσμο των λαρνάκων με τη χρήση της φασματοσκοπίας φθορισμού ακτίνων Χ (XRF), με την οποία ανιχνεύονται τα χημικά στοιχεία και η περιεκτικότητά τους σε κάθε χρωστική. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις με τη χρήση της φασματοσκοπίας Raman, με στόχο την ανίχνευση των χημικών ενώσεων των χρωστικών και την ταυτοποίηση τους συγκριτικά με τα δεδομένα που προέκυψαν τόσο από τις μετρήσεις της φασματοσκοπίας XRF όσο και από πρότυπα αναφοράς της διεθνούς βιβλιογραφίας με αποτελέσματα αναλύσεων χρωστικών. Κατά την ανάλυση των δειγμάτων διαπιστώθηκε η χρήση ποικιλίας χρωστικών, οργανικών και ανόργανων, οι οποίες εμφανίζονται στην πλειονότητα των αντικειμένων είτε ως βασικά χρώματα είτε ως τυχαίες προσμίξεις ή οξειδώσεις ορυκτών χρωμάτων. Συγκεκριμένα αναγνωρίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν ανόργανες χρωστικές όπως το λευκό του μολύβδου, το λευκό του ασβεστίου, το λευκό της γύψου, το λευκό των οστών, το λευκό του βαρίου, η κίτρινη ώχρα, η κίτρινη σανδαράχη, το κίτρινο του μολύβδου-κασσίτερου, η κόκκινη ώχρα, το κόκκινο του μολύβδου, η κόκκινη σανδαράχη, η κιννάβαρη, το μαύρο του άνθρακα και των οστών, ο αζουρίτης, ο λαζουρίτης, το αιγυπτιακό μπλε, ο ριβεκίτης, ο μαλαχίτης κ.α., καθώς και ανόργανες χρωστικές, όπως η πουρπουρίνη, η βερβερίνη και ο κρόκος. Τα αποτελέσματα της εργασίας αυτής έρχονται να προσθέσουν έναν ακόμη χαμένο κρίκο στην αρχαία τεχνολογία του Μινωικού πολιτισμού και να μας εκπλήξουν για τη χρήση άγνωστων έως σήμερα ποικίλων πρώτων υλών, εγχώριων και εισηγμένων, όπως η κόκκινη σανδαράχη, η κιννάβαρη, ο λαζουρίτης, το αιγυπτιακό μπλε, η πουρπουρίνη, ο κρόκος κ.α.