Ανάλυση αναλογιών σχολικών εγχειριδίων φυσικών επιστημών του δημοτικού σχολείου

Abstract

Οι αναλογίες αποτελούν σημαντικό και αναπόσπαστο εργαλείο για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Ωστόσο, η έρευνα που εστιάζει στην ανάλυση των αναλογιών των ελληνικών σχολικών εγχειριδίων Φυσικών Επιστημών είναι περιορισμένη. Σκοπός της παρούσας έρευνας, είναι η ανάλυση των αναλογιών που περιλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια Φυσικών Επιστημών που χρησιμοποιούνται σήμερα στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Οι 15 αναλογίες που εντοπίστηκαν στα 2 σχολικά εγχειρίδια που μελετήθηκαν, αναλύθηκαν ως προς τα χαρακτηριστικά και τη χρήση τους. Διαπιστώθηκε ότι οι συγγραφείς δεν κάνουν εκτεταμένη χρήση των αναλογιών στα σχολικά εγχειρίδια Φυσικών Επιστημών. Από την ανάλυση προέκυψε ότι οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τις αναλογίες με σκοπό την εξήγηση αφηρημένων εννοιών από την περιοχή κυρίως της Ατομικής Φυσικής. Οι περισσότερες αναλογίες εντοπίζονται στο τέλος των εγχειριδίων, είναι «απλές» και παρουσιάζονται λεκτικά. Οι εννοιολογικοί «τομείς» των περισσότερων αναλογιών διέπονται από δομική σχέση ενώ χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό αφαίρεσης. Ο «τομέας- βάση» στην πλειοψηφία των αναλογιών παρουσιάζεται παράλληλα με τον «τομέα- στόχο», ενώ δεν παρέχονται πάντα εξηγήσεις σχετικά με αυτόν. Τα κείμενα όλων των αναλογιών χαρακτηρίζονται από ασθενή ταξινόμηση και ασθενή τυπικότητα. Ο μαθησιακός στόχος που σχεδόν όλες οι αναλογίες επιδιώκουν να πετύχουν είναι η βελτίωση της κατανόησης για θέματα που αφορούν στον φυσικό κόσμο. Οι συγγραφείς έχουν την τάση να μην χρησιμοποιούν «λέξεις- κλειδιά» που να φανερώνουν τη γνωστική στρατηγική που χρησιμοποιεί η αναλογική σκέψη, ενώ δεν δηλώνουν ποτέ τους περιορισμούς που διέπουν τις αναλογίες. Επίσης, απουσιάζουν ερωτήσεις τόσο πριν όσο και μετά την παρουσίαση των αναλογιών οι οποίες είναι δυνατόν να προάγουν τη συζήτηση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών.