Όψεις της αναπηρίας στο παιδικό βιβλίο γνώσεων

Abstract

Αντικείμενο της πτυχιακής εργασίας αποτελεί η μελέτη του τρόπου αναπαράστασης της αναπηρίας στα παιδικά βιβλία γνώσεων που έχουν εκδοθεί τα τελευταία 20 έτη. Συγκεκριμένα, διερευνάται η λεκτική και η εικονιστική απεικόνιση της αναπηρίας, ενώ επίσης εξετάζεται αν οι συγγραφείς περνούν άρρητα μηνύματα για την αναπηρία μέσα από τα περικειμενικά στοιχεία, όπως είναι για παράδειγμα το εξώφυλλο, το οπισθόφυλλο καθώς και οι αφιερώσεις του βιβλίου γνώσεων. Τέλος, μέσα από την έρευνα καταδεικνύεται η άποψη των συγγραφέων για την αναπηρία και τα ιδεολογικά μηνύματα – φανερά ή υπολανθάνοντα- που περνάνε για το ζήτημα αυτό. Για τους σκοπούς της έρευνας εξετάστηκαν οκτώ παιδικά βιβλία γνώσεων που πραγματεύονται το ζήτημα της αναπηρίας. Τα βιβλία εξετάστηκαν όσον αφορά το λόγο, δηλαδή το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν, το περιεχόμενο του κειμένου, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν το ζήτημα της αναπηρίας. Επίσης, εξετάστηκαν ως προς την εικόνα, καθώς και από εκεί το παιδί αναγνώστης μπορεί να εξάγει χρήσιμα συμπεράσματα για τα ζητήματα που αφορούν την αναπηρία. Τέλος, εξετάστηκαν τα περικειμενικά στοιχεία, από τα οποία ο αναγνώστης αντλεί πληροφορίες για την προσέγγιση, τους στόχους και την εγκυρότητα του βιβλίου. Από την μελέτη των επιλεγόμενων βιβλίων γνώσεων προέκυψε ότι στην πλειονότητά τους υποστηρίζουν το κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, αφού αναγνωρίζουν το ρόλο του κοινωνικού συνόλου στην εξασφάλιση ποιοτικών συνθηκών διαβίωσης των ατόμων με αναπηρία, ενώ θεωρούν ότι η αναπηρία δεν επηρεάζει αρνητικά την ζωή τους, καθώς οι όποιες δυσκολίες είναι αντιμετωπίσιμες. Όσον αφορά το εικονιστικό κείμενο, στα περισσότερα βιβλία συνοδεύει και επεξηγεί το λεκτικό, ενώ θα πρέπει να σημειωθεί η ρεαλιστική απεικόνιση των χαρακτηριστικών της αναπηρίας, προκειμένου οι αναγνώστες να αποκτήσουν μια σαφή εικόνα, τόσο από το λεκτικό όσο και από το εικονιστικό κείμενο. Όσον αφορά τα περικειμενικά στοιχεία, διαπιστώθηκε ότι σε όλα τα εξεταζόμενα βιβλία δηλωνόταν εξ’ αρχής ο σκοπός και ο προσανατολισμός του κειμένου, ενώ τέλος προέκυψε ότι οι συγγραφείς διατηρούν μια θετική στάση απέναντι στην αναπηρία.