Κριτική επισκόπηση του σχολικού εγχειριδίου «έκφραση- έκθεση» για την Α' λυκείου: προτάσεις για την αναμόρφωση της ύλης στην κατεύθυνση του κριτικού γραμματισμού

Abstract

Στην παρούσα διπλωματική εργασία ασχολούμαι με τη μελέτη των κειμένων και των δραστηριοτήτων που προτείνονται από το σχολικό εγχειρίδιο της Έκφρασης – Έκθεσης της Α΄ τάξης του Γενικού Λυκείου. Υπό το πρίσμα του κριτικού γραμματισμού, του μοντέλου των πολυγραμματισμών και της κειμενοκεντρικής-επικοινωνιακής προσέγγισης, εξετάζω το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών (εφεξής ΠΣ) του σχολικού έτους 2019-2020, καθώς και των συμπληρωματικών οδηγιών που εξέδωσε το υπουργείο για το σχολικό έτος 2019-2020. Στόχος της ανάλυσης είναι να αναδείξω τις ρητές και άρρητες γλωσσικές ιδεολογίες, όπως προβάλλονται και αναπαράγονται μέσω των γλωσσικών επιλογών των συγγραφέων του βιβλίου. Επίσης, επιχειρώ να αξιολογήσω κατά πόσο προωθείται η κριτική σκέψη των μαθητών/τριών και το είδος των ταυτοτήτων που προάγονται. Για την ανάλυση των κειμένων αξιοποιώ την λογοαναλυτική προσέγγιση της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου (εφεξής ΚΑΛ) (Fairclough 1992, 1995). Από την ανάλυση προέκυψε ότι, μολονότι στις οδηγίες για τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων υποστηρίζεται ρητά ότι υιοθετείται η κειμενοκεντρική-επικοινωνιακή προσέγγιση, ο κριτικός γραμματισμός και οι πολυγραμματισμοί, στο σύνολο του το βιβλίο χαρακτηρίζεται παρωχημένο από άποψη μεθοδολογίας, μεταγλώσσας, μοντέλων ανάλυσης και μεθοδολογίας (Κουτσογιάννης, 2017: 317), αφού παρουσιάζει μεγάλη αναντιστοιχία σε σχέση με τους στόχους που έχει θέσει το ΠΣ του υπουργείου για το σχολικό έτος 2019-2020. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα κείμενα είναι απαρχαιωμένα και δεν άπτονται των ενδιαφερόντων των μαθητριών/τών (Koυτσογιάννης, 2017: 8). Επιπλέον, όπως θα επιχειρήσω να αποδείξω στην ανάλυση, οι δραστηριότητες που προτείνονται αλλά και η φύση και το περιεχόμενο των κειμένων δεν υπηρετούν τις σύγχρονες προσεγγίσεις του κριτικού γραμματισμού και των πολυγραμματισμών ούτε εναρμονίζονται με το μοντέλο της επικοινωνιακής-κειμενοκεντρικής προσέγγισης στο σύνολό τους. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας προτείνω κάποιες πρακτικές λόγου που εντάσσουν το μάθημα της ΕΕ στις προσεγγίσεις του κριτικού γραμματισμού και των πολυγραμματισμών και ωθούν τους μαθητές στην άσκηση της κριτικής τους ικανότητάς.