Ανάπτυξη υποδειγμάτων μέτρησης της βιωσιμότητας μιας περιφέρειας & συγκριτική ανάλυση των ψηφιακών & φυσικών περιφερειών

Abstract

Η διαδικασία της Οικονομικής – Βιώσιμης Ανάπτυξης και η σχέση που αυτή έχει με τις περιφερειακές- χωρικές ανισότητες, εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο διαλόγου και επιστημονικής έρευνας, ειδικά στη σημερινή πραγματικότητα που η εδαφική οργάνωση των οικονομιών και των κοινωνιών υφίσταται δραματικές αλλαγές. Η οικονομία της αγοράς, η διακίνηση πόρων χωρίς περιορισμούς, η τεχνολογική καινοτομία και η τομεακή αναδιάρθρωση, η μετανάστευση και η γήρανση του πληθυσμού, καθιστούν ολοένα και πιο δύσκολο να προβλέψει κανείς το μέλλον των περιφερειών. Ταυτόχρονα, οι εξελίξεις που συντελούνται στον τομέα των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, υποστηρίζοντας πληθώρα λειτουργιών σε αστικά περιβάλλοντα και παρέχοντας υπηρεσίες σε πολίτες, επιχειρήσεις, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, έχουν επιφέρει σημαντικές αλλαγές σε μια σειρά από αντικείμενα που σχετίζονται με το χωρικό σχεδιασμό και τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαχείριση των σύγχρονων αστικών προβλημάτων. Η αξιοποίησή τους φέρνει στο προσκήνιο την ιδέα των έξυπνων πόλεων, ως αστικών ενοτήτων οι οποίες με την υιοθέτηση-χρήση της τεχνολογίας, προωθούν την καινοτομία, επιδιώκουν τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη και ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των πολιτών, επιχειρήσεων και άλλων συντελεστών (stakeholders) στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Παναγιωτοπούλου, Στρατηγέα, Σωμαράκης, 2014). Η έννοια των έξυπνων πόλεων αποτέλεσε αντικείμενο ολοένα και μεγαλύτερης προσοχής, ενώ πλέον εμφανίζεται ως ένα νέο παράδειγμα ευφυούς αστικής και βιώσιμης κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής αποτελεί η μεθοδολογική προσέγγιση της έννοιας της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό θα αναπτυχθεί ένα υπόδειγμα παρακολούθησης, μέτρησης και αξιολόγησης της ανάπτυξης σε ένα δείγμα 21 επιλεγμένων χωρών της Ε.Ε., θα καταγραφούν τα δυνατά & αδύνατα σημεία, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες των χωρών που εξετάζονται κάθε φορά, αναφορικά με τις τρεις συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική. Η ενδελεχής παρατήρηση των μεταβολών των εξεταζόμενων παραμέτρων σε διάρκεια δέκα ετών στις χώρες που έχουν επιλεγεί ως μελέτες περίπτωσης στην παρούσα ανάλυση, αποτελούν προνομιακό εργαλείο ερμηνείας των διαφορών μεταξύ των χωρών Βορρά και Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πλαίσιο διαμόρφωσης στρατηγικών ανάπτυξης. Θα αποτελούσε παράλειψη αν στο παραπάνω πλαίσιο, δεν συμπεριλαμβανόταν η έννοια της έξυπνης ανάπτυξης. Από τα αρχικά στάδια της ηλεκτρονικής παρουσίας των πόλεων και των γεωγραφικών περιοχών, η μετάβαση σε «έξυπνες» πόλεις τροφοδότησε εκ νέου την έννοια της ανάπτυξης, έδωσε διαφορετικό περιεχόμενο στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση μιας περιοχής. Κάνοντας χρήση των επτά βασικών αρχών της έξυπνης πόλης, στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής αναπτύχθηκε ένα υπόδειγμα δέσμης δράσεων, επαναπροσδιορισμού των παραμέτρων της βιώσιμης ανάπτυξης Η παρούσα διατριβή ολοκληρώνεται με την προσθήκη της έννοιας της ψηφιακής περιφέρειας στο τραπέζι του διεθνούς διαλόγου. Εισάγοντας την έννοια της ψηφιακής και όχι της ψηφιοποιημένης περιφέρειας (η τελευταία αναφέρεται σε περιφέρεια που το σύνολο των υπηρεσιών της προσφέρονται ηλεκτρονικά) μιλάμε για ψηφιακές οντότητες που αποτελούνται από γεωγραφικές περιοχές με κοινά χαρακτηριστικά και στρατηγικές ανάπτυξης και που στο σύνολο τους δημιουργούν έναν φαντασιακό χώρο όπου τα μέλη του επικοινωνούν και δραστηριοποιούνται διαδικτυακά με σκοπό την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της ψηφιακής περιοχής στην οποία ανήκουν. Η δημιουργία μιας «Νοητής Ψηφιακής Περιφέρειας» (Cloud Digital Region) δεν γνωρίζει σύνορα, αλλά εστιάζει μόνο στη δημιουργία των κατάλληλων στρατηγικών για την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων και αναγκών, αποτελεί την καινοτομία της παρούσας διδακτορικής διατριβής.