Άτεκνες, ανύπαντρες γυναίκες άνω των 40 στην Αθήνα: «Τώρα που μπορείς να διαλέξεις γιατί μετά θα σε διαλέγουνε»

Abstract

Η παρούσα εργασία μελετάει -μέσω εθνογραφικής έρευνας- γυναίκες άνω των 40 ετών που κατοικούν στην Αθήνα οι οποίες δεν είναι ενταγμένες στις αναπαραγωγικές και συζυγικές νόρμες (άτεκνες και ανύπαντρες). Πιο συγκεκριμένα, εξετάζει τις διαδικασίες που οι γυναίκες αυτές συγκροτούν την υποκειμενικότητά τους στη διάρκεια της ζωής τους και τους τρόπους που συνδιαλέγονται κάθε στιγμή με τους κυριάρχους λόγους που θέτουν το ιδεώδες του γάμου και της αναπαραγωγής ως το μόνο διανοητό σενάριο για το γυναικείο υποκείμενο. Αντλώντας από τα θεωρητικά εργαλεία της ελληνικής εθνογραφίας, της πολιτισμικής ανθρωπολογίας, της φεμινιστικής και queer βιβλιογραφίας και των μεταδομιστικών σπουδών, στόχος είναι μια κριτική θεώρηση των εννοιών της μητρότητας, του γάμου και της «μέσης ηλικίας» καθώς και της οντολογικής σύνδεσης της θηλυκότητας με την αναπαραγωγή, την οικιακότητα και τη νεότητα. Μέσα από συνεντεύξεις, οι γυναίκες εξιστορούν τη ζωή τους και οι αφηγήσεις τους για τις μη οικιοποιημένες νόρμες άλλοτε παίρνουν χαρακτήρα αντίστασης και άλλοτε τη μορφή απολογίας. Οι επιλογές τους γύρω από φαινομενικά «προσωπικά» ζητήματα συντροφικότητας, σχεσιακότητας, ανήκειν και μητρότητας υπόκεινται στις πρακτικές της βιοπολιτικής διαχείρισης και το νόημα αυτών των επιλογών αλλάζει και μετατοπίζεται μέσα στον χρόνο. Η ένταξη τους στα κανονιστικά χρονοδιαγράμματα του κύκλου ζωής και της παραγωγικότητας, η ηλικία, η «ενηλικίωση», το «σώμα-που-μεγαλώνει» και οι «μελαγχολικές» βιοιατρικές αφηγήσεις γύρω από το τέλος της νεότητας και της αναπαραγωγικής περιόδου διαπλέκονται με μια ολοένα εντεινόμενη κοινωνική επιτήρηση που κλονίζει τις βεβαιότητες και τις οδηγεί να συνδιαλλαγούν εκ νέου με ζητήματα μοναξιάς και μοναχικότητας, σεξουαλικότητας, επιθυμητότητας και αξίας του εαυτού. Σε συνεχή αλληλεπίδραση με το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον από το οποίο διαμορφώνονται και συγχρόνως διαμορφώνουν, οι ιστορίες των γυναικών περιγράφουν στην ουσία μια διαρκή διαδικασία γίγνεσθαι μέσα στον χρόνο. Η πολυπλοκότητα της βιωμένης εμπειρίας με όλες τις αντιφάσεις και τα παράδοξα αποκλείει τη διατύπωση οποιουδήποτε μονοδιάστατου συμπεράσματος και είναι αυτή που αντιστέκεται και διαταράσσει τις στερεοτυπικές αναπαραστάσεις της «δυστυχισμένης», «προβληματικής», «ανώριμης» άτεκνης, ανύπαντρης, «μέσης ηλικίας» γυναίκας.