Γυναίκες πρόσφυγες στην αρχαία ελληνική τραγωδία

Abstract

Αντικείμενο της παρούσης εργασίας αποτελεί η αναζήτηση των τρόπων με τους οποίους παρουσιάζονται οι γυναίκες πρόσφυγες στην τραγωδία. Επιδιώκεται η διερεύνηση των λόγων που οδήγησαν στον εκπατρισμό τους, το ζήτημα της επιβίωσης τους, ο τρόπος αντιμετώπισης τους από την πολιτεία ως ικέτες και το ακανθώδες ζήτημα της παροχής ασυλίας. Παράλληλα, αναζητείται ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζεται ο αλλοεθνής στο αθηναϊκό θέατρο της κλασικής Αθήνας, οι στερεοτυπικές αναφορές σχετικά με ζητήματα φιλοξενίας, πολιτεύματος, γλώσσας και λατρείας. Το πολιτικό άσυλο στην αθηναϊκή κοινωνία συνιστά μία διαχρονική πολιτισμική αξία που εφαρμοζόταν στο πλαίσιο του έθους και η πρώτη γραπτή μαρτυρία παραχώρησης του εντοπίζεται στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου. Αυτή η θεατρική αναφορά καταδεικνύει μια αδήριτη πραγματικότητα αναγκαστικών μετακινήσεων των πληθυσμών στον ρου της Ιστορίας και η παραχώρηση του μέσω δημοκρατικών διαδικασιών υπογραμμίζει το πολιτισμικό επίπεδο και την ποιότητα της δημοκρατίας των Ελλήνων. Αναμφισβήτητα οι Αθηναίοι κρατούσαν μια στάση αποδοχής των ξένων, προσφύγων και μετοίκων, και είχαν μία παγιωμένη αντίληψη της Αθήνας ως συμπαραστάτη στους έχοντες ανάγκη, κάτι που τελικά αντικατοπτρίζεται και στη δραματική παραγωγή. Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου εντοπίζουμε γυναίκες πρόσφυγες που αιτούνται ασύλου σε μια ελληνική πόλη και τις διαδικασίες με τις οποίες εξετάζεται η παραχώρηση του. Στα άλλα δύο έργα, στην «Ιφιγένεια εν Ταύροις» και την «Ελένη» εντοπίζουμε την περίπτωση Ελληνίδων που εκπατρίζονται ακούσια σε χώρες βαρβάρων κι επιδιώκουν να επιβιώσουν και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Κοινή συνισταμένη και των τριών δραμάτων είναι ο σεβασμός προς τον ξένο και τον ικέτη ως μια πολιτισμική αξία που εκπροσωπεί τους Έλληνες, αλλά δεν επιβεβαιώνεται πάντοτε από τους αλλοεθνείς. Επιπλέον, αναδεικνύεται η ετερότητα ανάμεσα στον ελληνικό και τον μη ελληνικό πολιτισμό με αναφορές σε συνήθειες και γεγονότα με τη ζυγαριά να κλίνει υπέρ των Ελλήνων.