Η πολιτισμική ανάταξη του ιστορικού κέντρου της Καστοριάς μέσω εικαστικών παρεμβάσεων

Abstract

Η Καστοριά παρουσιάζει ενδιαφέρον ως οικιστικό σύνολο που συγκροτείται από βυζαντινά μνημεία αλλά και από την αστική αρχιτεκτονική που αναπτύχθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Το ιστορικό κέντρο αποτελεί έναν πυρήνα πολιτισμού με αξιόλογα παραδείγματα αρχιτεκτονικής που εντάσσουν στην διακόσμηση τους στοιχεία της λαϊκής τέχνης και μαρτυρούν την οικονομική και πνευματικοί άνθιση της αστικής τάξης αλλά και την κοινωνική διάσταση της ζωής των ενοίκων. Στον αντίποδα της αίγλης 18ου αιώνα, σήμερα αποτυπώνονται χαρακτηριστικά εγκατάλειψης και υλικής αποδιοργάνωσης που φανερώνουν την αδυναμία συντήρησης τους και οδηγούνται σταδιακά σε κατάρρευση διακυβεύοντας την απώλεια ενός σημαντικού πολιτισμικού κεφαλαίου με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και στην ταυτότητα του τόπου. Η παρούσα εργασία εντάσσεται στο πεδίο της κοινωνιολογίας και των τεχνών και διερευνά τα χαρακτηριστικά που φανερώνουν την υποβάθμιση του ιστορικού κέντρου, τους παράγοντες που πυροδοτούν το φαινόμενο της πολιτιστικής συρρίκνωσης, τις επιπτώσεις στην κοινότητα και την τοπική ανάπτυξη και εστιάζει στην ανάδειξη του προβλήματος μέσω εικαστικών παρεμβάσεων με πρακτικές συμμετοχικής τέχνης στον δημόσιο χώρο που αποσκοπούν στην κριτική συνειδητοποίηση του φαινομένου. Ως μέθοδος παραγωγής ερευνητικού υλικού σχεδιάστηκε η συμμετοχή των πολιτών Καστοριάς σε έρευνα δράσης, αναλαμβάνοντας προσωπική ευθύνη και ενεργό συμμετοχή, ως συντελεστές για την βελτίωση του αποτελέσματος που προσδοκάται. Οι συμμετέχοντες είχαν ενεργή εμπλοκή σε μια σειρά δράσεων προσανατολισμένες στο πολιτιστικό και κοινωνικό πεδίο καθώς και καλλιτεχνική ενεργοποίηση με την δημιουργία εικαστικών παρεμβάσεων που αντλούν αναφορές από την εσωτερική διακόσμηση των αρχοντόσπιτων. Επιπλέον πραγματοποιήθηκαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με ιδιοκτήτες αρχοντικών σπιτιών και του φορέα Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καστοριάς, με σκοπό την διερεύνηση των αιτιών που προκαλούν το φαινόμενο και την δική τους στάση απέναντι σε αυτό. Τα γενικά συμπεράσματα στοχοποιούν τις αιτίες και αναδεικνύουν πως η συλλογική συμμετοχή μπορεί να αποτελεί ένα πρόσφορο εργαλείο για την πολιτιστική ανάταξη και την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου.