Φεμινιστικός λόγος και αστικά δικαιώματα των γυναικών στην Ελλάδα μέσα από την Εφημερίδα των Κυριών (1887-1917)

Abstract

Στον ελλαδικό χώρο, το «γυναικείο ζήτημα» δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Η πρώτη περίοδος γυναικείας αμφισβήτησης τοποθετείται συνήθως από το 1887 με την έκδοση της Εφημερίδας των Κυριών, έως το 1920, έτος που ιδρύεται ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας. Η παρούσα εργασία στηρίχθηκε στην αποδελτίωση άρθρων της Εφημερίδας των Κυριών, γύρω από τα αστικά δικαιώματα των γυναικών, από τα οποία εκείνες την εποχή εκείνη αποκλείονταν συστηματικά. Η εν λόγω εφημερίδα είχε διάρκεια έκδοσης από το 1887 έως το 1917, ωστόσο η έρευνα αφορά την περίοδο 1887-1913. Συγκεκριμένα, παρατέθηκαν και αναλύθηκαν οι αναφορές των φεμινιστριών για την διεκδίκηση αστικών δικαιωμάτων, χωρισμένες σε ενότητες με βάση το δικαίωμα για το οποίο γίνεται λόγος κάθε φορά, ώστε να αναδειχτούν οι διάφορες πτυχές της φεμινιστικής επιχειρηματολογίας που τόνιζε την αναγκαιότητα απόκτησης δικαιωμάτων από τις γυναίκες, στις σχέσεις τους μέσα στο γάμο, την πατρική οικογένεια και την κοινωνία. Η εργασία είναι οργανωμένη σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αποτελείται από τρεις ενότητες. Η πρώτη από αυτές αφορά το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου έκδοσης του περιοδικού, με έμφαση στους τομείς της εργασίας, της εκπαίδευσης και των πολιτικών δικαιωμάτων μέσα από έμφυλες προσεγγίσεις. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στο δίκαιο της εποχής για τα αστικά δικαιώματα, ενώ η τρίτη αφενός μεν στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν την εποχή εκείνη και διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην έκδοση του περιοδικού, αφετέρου δε στους λόγους ενασχόλησης των φεμινιστριών με τα αστικά δικαιώματα. Στο δεύτερο μέρος που είναι και το κυρίως μέρος της παρούσης εργασίας ασχολούμαστε με τη φεμινιστική επιχειρηματολογία και τις αναπαραστάσεις της. Μέσα από τη μελέτη του λόγου τους, φαίνεται ότι οι γυναίκες αυτές αναζητούσαν μία δική τους συλλογική ταυτότητα., η οποία επιχειρεί να συγκροτηθεί μεταξύ της γυναικείας και της ανθρώπινης υπόστασης. Από την άλλη, οι ποικίλες αναπαραστάσεις των ανδρών καταδεικνύει την ανάγκη να κατανοήσουμε την θηλυκότητα σχεσιακά, δηλαδή μέσα από το περιεχόμενο που παίρνει ο ανδρισμός, ενώ μέσα από το λόγο τους φτιάχνουν μια ιδιαίτερη γυναικεία ιδιότητα, εκείνης της πολίτιδας του έθνους, με επίκεντρο το ρόλο της μητέρας. Ωστόσο, αν και η κατάκτηση των αστικών δικαιωμάτων φαίνεται ότι αποτελεί για αυτές το μέσο που θα επιφέρει την ισότητα με τους άνδρες, ουσιαστικά έμεναν έξω από τη δημόσια δράση και ανακύκλωναν και πάλι την πολιτισμική παραγωγή της διαφοράς των δύο φύλων.