Η ποίηση για παιδιά των Γιάννη Ρίτσου και Κώστα Μόντη υπό το φως της συναλλακτικής θεωρίας της L. M. Rosenblatt: θεωρητικές και διδακτικές προσεγγίσεις

Abstract

Με την παρούσα διατριβή επιδιώκουμε να συνεισφέρουμε στο πεδίο μελέτης για την ποίηση για παιδιά. Εξετάζουμε το έργο δύο σπουδαίων λογοτεχνών της Ελλάδας και της Κύπρου, των Γιάννη Ρίτσου και Κώστα Μόντη, αντίστοιχα. Αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι παιδικές ποιητικές συλλογές των εν λόγω ποιητών, καθώς και άλλα ποιήματά τους που μπορούν να διαβαστούν από παιδιά. Για τις ανάγκες εκπόνησης αυτής της διατριβής, λάβαμε υπόψη μας τις σύγχρονες απόψεις για το παιδί-αναγνώστη, την ποίηση για παιδιά (θεωρία και διδακτική), καθώς και το ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο της εποχής στο οποίο έζησαν και δημιούργησαν οι δύο ποιητές. Το θεωρητικό εργαλείο για την ανάλυσή μας αποτελεί η Συναλλακτική θεωρία τής Louise Michelle Rosenblatt, βάση τής οποίας αποτελεί η ισότιμη συναλλαγή κειμένου-αναγνώστη. Δίχως να παραμερίζεται το κείμενο, δίνεται έμφαση στην υποκειμενική ανταπόκριση του αναγνώστη η οποία πραγματοποιείται με βάση τις δομημένες εμπειρίες του/βιώματα από τη ζωή, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία, καθώς και τη συναισθηματική και διανοητική εμπλοκή του για την αναδημιουργία τού κειμένου. Επίσης, σύμφωνα με τις διδακτικές προεκτάσεις τής Συναλλακτικής Θεωρίας το παιδί-αναγνώστης προτρέπεται να εστιάσει την προσοχή του στις προσωπικές αντιδράσεις σε σχέση με το κείμενο. Συνεπώς, η σχέση δασκάλου-μαθητή-κειμένου επαναπροσδιορίζεται· τίθεται ως ισότιμη και αμφίπλευρη επικοινωνία και απαλλάσσεται από παραδοσιακές φορμαλιστικές προσεγγίσεις για το ένα και μοναδικό νόημα. Για την προσέγγιση του θέματός μας, σε ένα πρώτο επίπεδο, αναδεικνύουμε πτυχές του κειμένου, μορφής και περιεχομένου, σε συνάρτηση με τον ρόλο τού παιδιού-αναγνώστη το οποίο καλείται να εμπλακεί στην αναγνωστική διαδικασία, με βάση τις εμπειρίες, τη συναισθηματική και διανοητική του ενεργοποίηση, ώστε να βιώσει τη λογοτεχνική εμπειρία που του προσφέρεται. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, και με γνώμονα το θεωρητικό μας εργαλείο, προτείνουμε τρόπους δημιουργικής διδασκαλίας τής ποίησης των Ρίτσου και Μόντη στο πλαίσιο διδασκαλίας σε τάξη τού δημοτικού σχολείου και παραθέτουμε προτάσεις προσέγγισης σε επιλεγμένα ποιήματα. Τέλος, παραθέτουμε δύο παραδείγματα εφαρμογής με μαθητές της Δ΄ τάξης τού δημοτικού σχολείου.