Διδακτική επικοινωνία στην προσχολική αγωγή: διερεύνηση των φωνητικών χαρακτηριστικών των νηπιαγωγών κατά τη διδακτική διαδικασία

Abstract

Η παρούσα Διδακτορική Διατριβή εστιάζει το ενδιαφέρον της στη φωνητική μη λεκτική επικοινωνία. Συγκεκριμένα, εστιάζει στον φωνητικό γραμματισμό, ο οποίος αποτελεί προτεραιότητα για το σχολείο του 21ου αιώνα. Η εκπαίδευση των νηπίων του 21ου αιώνα επικεντρώνεται στη συνολική ανάπτυξή τους. Εστιάζει στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και αξιών και στη δημιουργία συνεργατικού κλίματος και εποικοδομητικής επικοινωνίας. Επιπλέον, στοχεύει στην ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος που σέβεται την πολυμορφία και τη χρησιμοποιεί για να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, τις θεμελιώδεις αρχές του σύγχρονου νηπιαγωγείου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι νηπιαγωγοί θα πρέπει να βελτιώσουν και να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους στη φωνητική μη λεκτική επικοινωνία. Με αυτό τον τρόπο θα καταστήσουν τη διδασκαλία τους περισσότερο αποτελεσματική. Επίσης, η συμμετοχή τους σε συναφή, βιωματικά, εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια, μπορεί να βελτιώσει τις φωνητικές τους δεξιότητες ώστε να μπορέσουν να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά σε όλες τις διδακτικές δραστηριότητες. Μέσω της παρούσας διδακτορικής διατριβής γίνεται προσπάθεια να εξεταστούν τα ακόλουθα: 1. Εάν οι νηπιαγωγοί είναι φωνητικά «εγγράμματοι». 2. Εάν γνωρίζουν ποια είναι τα φωνητικά χαρακτηριστικά. 3. Ποιες είναι οι δυνατότητες των φωνητικών χαρακτηριστικών στη διδακτική διαδικασία. 4. Εάν μεταβάλλεται ο τόνος, το ύψος, η ένταση, ο ρυθμός και το ηχόχρωμα της φωνής των νηπιαγωγών κατά τις διάφορες φάσεις της διδασκαλίας. 5. Εάν οι νηπιαγωγοί χρησιμοποιούν λεκτικά επιφωνήματα κατά τις διάφορες φάσεις της διδασκαλίας. 6. Ποια η σημασία που αποδίδουν οι ίδιες οι νηπιαγωγοί στη φωνητική μη λεκτική επικοινωνία. 7. Εάν κατά την άποψη των νηπιαγωγών χρησιμοποιούν τα φωνητικά χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας για να δημιουργήσουν θετικά ή αρνητικά συναισθήματα στα νήπια. 8. Εάν οι νηπιαγωγοί αξιοποιούν τα φωνητικά χαρακτηριστικά για να ενθαρρύνουν τα νήπια κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. 9. Εάν σύμφωνα με τις νηπιαγωγούς, τα νήπια αντιλαμβάνονται τη διαφορά στα φωνητικά χαρακτηριστικά των νηπιαγωγών και επηρεάζεται η συμπεριφορά τους. 10. Εάν συμμετέχουν σε επιμορφωτικά σεμινάρια αναφορικά με την ορθή χρήση της φωνής τους κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. 11. Εάν επιθυμούν να συμμετάσχουν σε επιμορφωτικά σεμινάρια αναφορικά με την ορθή χρήση της φωνής τους κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Δείγμα του πρώτου μέρους της διδακτορικής έρευνας, το οποίο λήφθηκε κατά τύχη, αποτέλεσαν 300 νηπιαγωγοί από τέσσερις πρωτοβάθμιες διευθύνσεις της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, οι πρωτοβάθμιες διευθύνσεις που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν της Ρόδου, των Κυκλάδων, της Δυτικής Αττικής και της Αχαΐας. Στο δεύτερο μέρος της έρευνας το δείγμα, το οποίο ήταν ευκαιριακό, συμμετείχαν δέκα νηπιαγωγοί που συναίνεσαν να ηχογραφήσουν μια διδακτική δραστηριότητα εντός του διδακτικού χρόνου. Ερμηνεύοντας τα αποτελέσματα της διδακτορικής έρευνας, προκύπτει ότι: 1. Υπάρχει έλλειψη φωνητικού γραμματισμού στις νηπιαγωγούς. 2. Οι νηπιαγωγοί δεν γνωρίζουν ποια είναι τα επτά συγκεκριμένα φωνητικά χαρακτηριστικά. 3. Οι νηπιαγωγοί αναγνωρίζουν τη σημασία των φωνητικών χαρακτηριστικών στη διδακτική διαδικασία, ωστόσο, δεν τα λαμβάνουν υπόψη όταν σχεδιάζουν τη διδασκαλία τους. 4. Οι νηπιαγωγοί δεν γνωρίζουν τις ακριβείς δυνατότητες των χαρακτηριστικών. 5. Οι νηπιαγωγοί θεωρούν τη φωνή βοηθητικό εργαλείο της δουλειάς τους και όχι βασικό. 6. Οι νηπιαγωγοί δεν αποδίδουν ιδιαίτερη προσοχή στη φροντίδα της φωνής τους. 7. Σε περίπτωση που οι νηπιαγωγοί αντιμετωπίζουν κάποια δυσκολία με τη φωνή τους, φροντίζουν να προσαρμόσουν ανάλογα τη διδασκαλία τους. 8. Τα νήπια επηρεάζονται από τις τυχόν παραμορφώσεις ή αλλοιώσεις της φωνής των νηπιαγωγών, σύμφωνα με τις απαντήσεις των νηπιαγωγών. 9. Οι νηπιαγωγοί δεν φροντίζουν να ενημερωθούν για την ύπαρξη επιμορφωτικών σεμιναρίων αναφορικά με την κατάλληλη χρήση των φωνητικών χαρακτηριστικών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. 10. Η πλειοψηφία των νηπιαγωγών δεν έχει συμμετάσχει σε επιμορφωτικά σεμινάρια αναφορικά με την κατάλληλη χρήση της φωνής στη διδακτική διαδικασία. 11. Ο τόνος της φωνής των νηπιαγωγών μεταβάλλεται συνδυαστικά με τα υπόλοιπα φωνητικά χαρακτηριστικά προκειμένου να εξυπηρετηθεί ο σκοπός της ανάγνωσης. 12. Τα διαγράμματα της έντασης και του ύψους ακολουθούν πιστά το ένα το άλλο. 13. Η υψηλότερη τιμή έντασης στη φωνή των νηπιαγωγών ήταν τα 88,09 dB, ενώ η χαμηλότερη τα -8,13 dB. 14. Η υψηλότερη τιμή ύψους στη φωνή των νηπιαγωγών ήταν τα 524,89 Hz, ενώ η χαμηλότερη τα 75,46 Hz. 15. Οι νηπιαγωγοί χρησιμοποιούν το ηχόχρωμα της φωνής τους περισσότερο κατά τη διάρκεια ανάγνωσης ενός παραμυθιού, απ’ ότι κατά της διάρκεια εκτέλεσης άλλης διδακτικής δραστηριότητας. 16. Οι νηπιαγωγοί δεν χρησιμοποιούν λεκτικά επιφωνήματα σε μετρήσιμο βαθμό κατά τη διάρκεια των διδακτικών δραστηριοτήτων. 17. Ο ρυθμός ομιλίας των νηπιαγωγών είναι ιδιαίτερα προσεγμένος. 18. Τα χαρακτηριστικά του ρυθμού και του ηχοχρώματος χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά από τις νηπιαγωγούς για την επίτευξη του σκοπού των δραστηριοτήτων. 19. Οκτώ στις δέκα νηπιαγωγούς επέλεξαν να ηχογραφήσουν την ανάγνωση ενός παραμυθιού, δεδομένης της ασφάλειας και της σιγουριάς που τους παρέχει για μια δομημένη διδασκαλία.