Διαχείριση της καινοτομίας και ηγεσία στην εκπαίδευση: η περίπτωση της φιλαναγνωσίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Abstract

Η παρούσα μελέτη εξετάζει τη διαχείριση της εκπαιδευτικής καινοτομίας υπό το φως της θεωρίας διαχείρισης καινοτομιών, υιοθετώντας δύο υποθέσεις. Σύμφωνα με την πρώτη υπόθεση, η συμπεριφορά απέναντι στην αλλαγή είναι μια δυναμική διεργασία - και όχι ένα γεγονός – και η οποία περνά από διακριτά στάδια (Στάδια Ανησυχιών), ενώ σύμφωνα με την δεύτερη, η ένταση των ανησυχιών εξαρτάται από διαφορετικούς παράγοντες (δημογραφικούς, ατομικούς και οργανωσιακούς). Οι διοικητικοί και παιδαγωγικοί ηγέτες γνωρίζοντας το στάδιο ανησυχίας στο οποίο βρίσκονται οι εκπαιδευτικοί κατά τη διαδικασία εφαρμογής μίας καινοτομίας, μέσω προσαρμοσμένων παρεμβάσεων επαγγελματικής ανάπτυξης, μπορούν να προσφέρουν κατάλληλη ενδυνάμωση προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχημένη εφαρμογή της καινοτομίας. Σ’ αυτή η μελέτη αξιοποιήθηκε ως θεωρητικό πλαίσιο το Μοντέλο ερμηνείας των ανησυχιών των εκπαιδευτικών (CBAM). Σχεδιάστηκε μία μελέτη συσχετίσεων για να διερευνηθούν τα ερωτήματα της έρευνας, αξιοποιώντας, μαζί με τις ερωτήσεις που σχεδιάστηκαν από τον ερευνητή, και το ερωτηματολόγιο για τα στάδια ανησυχίας (SoCQ) του CBAM. Το ερευνητικό εργαλείο στάλθηκε σε 160 σχολικές μονάδες ΕΑΕΠ που επιλέχθηκαν με τυχαία δειγματοληψία και στα οποία υπηρετούν 1920 εκπαιδευτικοί ΠΕ70 – Γενικής Αγωγής. Απαντήθηκε από 1035 εκπαιδευτικούς (ποσοστό απόκρισης 53,9 %). Χρησιμοποιήθηκε η μεθοδολογία της βηματικής παλινδρόμησης για τον εντοπισμό δυνητικών μεταβλητών πρόβλεψης των ανησυχιών των εκπαιδευτικών σχετικά με την υιοθέτηση και χρήση της καινοτομίας της Φιλαναγνωσίας. Συνολικά, η μελέτη διαπίστωσε ότι οι υψηλότερες ανησυχίες των εκπαιδευτικών ήταν διαχειριστικές, με σημαντική καταγραφή των ενημερωτικών και προσωπικών ανησυχιών, γεγονός που μπορεί να δείχνει ότι η εισαγωγή της καινοτομίας δεν σχεδιάστηκε κατάλληλα για να αντιμετωπίσει τις πρωταρχικές ανησυχίες των εκπαιδευτικών. Οι μεταβλητές που φάνηκε να είναι δυνητικά προγνωστικές των ανησυχιών των εκπαιδευτικών περιλάμβαναν την προηγούμενη εμπειρία από τη διδασκαλία του Ανθολογίου, την κατάρτιση στην καινοτομία, το χρόνο ασχολίας με την καινοτομία αυτή, τις στάσεις απέναντι στη Φιλαναγνωσία, την εφαρμογή άλλων καινοτομιών ή καινοτόμων προγραμμάτων, την υποστήριξη από τα στελέχη διοίκησης, τις αναγνωστικές συνήθειες των εκπαιδευτικών, τη λειτουργία στην τάξη λέσχης ανάγνωσης από τους μαθητές και τη συνολική λειτουργικότητα της σχολικής βιβλιοθήκης. Συνοπτικά, οι σημαντικότερες δραστηριότητες επαγγελματικής ανάπτυξης που χρειάζονται οι εκπαιδευτικοί για να μπορέσουν να διδάξουν συστηματικά και αποτελεσματικά τη Φιλαναγνωσία είναι η κατάλληλη επιμόρφωση, η ύπαρξη λειτουργικών βιβλιοθηκών και σχετικού εποπτικού υλικού, η διάθεση περισσότερου διδακτικού χρόνου στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα για τη διδασκαλία της Φιλαναγνωσίας, οι αλλαγές στο Α.Π. υπέρ της Φιλαναγνωσίας με αναβάθμιση του μαθήματος και με συνοδευτικά διδακτικά εγχειρίδια και, τέλος, οι συνεργασίες μεταξύ των εκπαιδευτικών.

This study examines the management of educational innovation from the perspective of innovation management theory, adopting two cases. According to the first hypothesis, the attitude to change is a dynamic process - not an event - and which goes through distinct stages (Stages of Concern), while according to the second, the intensity of concern depends on different factors (demographic, individual and organizational variables). Teachers’ administrative and pedagogical guidance executives knowing the Stages of Concern in which teachers are in the process of implementing an innovation, through adjusted professional development interventions, may offer adequate empowerment in order to ensure the successful implementation of innovation. In this study the Concerns Based Adoption Model – CBAM was utilized as a theoretical framework for the interpretation of concerns of teachers who implement innovations. A correlation study was designed to investigate the research questions, utilizing, along with the questions that were designed by the researcher, the Stages of Concern Questionnaire - SoCQ of CBAM. The research tool was sent to 160 CREP schools selected at random where 1920 TE70 - General Education teachers served. It was answered by 1035 teachers (response rate 53.9%). Stepwise regression analysis was used to identify potential variables predictive of teacher's concerns regarding the use of Book-reading Advancement Activities. Overall, the study found that higher teacher concerns were task concerns, with a significant record of information and self concerns, which may indicate that the introduction of the innovation was not properly designed to address teachers’ primary concerns. The variables that appeared to be potentially predictive of teachers’ concerns included previous experience of teaching Literature, training in innovation, time dealing with this innovation, attitudes towards Book-reading Advancement Activities, implementation of other innovations or programmes, administrative support, teachers’ reading habits, the operation by students of a reading club in the class and the overall functionality of the school library. In summary, the most important professional development activities needed by teachers to be able to teach Book-reading Advancement Activities systematically and effectively are proper training, the existence of functional libraries and relevant educational material, the provision of more teaching time in the Timetable το teach Book-reading Advancement Activities, changes in the curriculum in favour of Book-reading Advancement Activities by upgrading the subject and using accompanying textbooks and, finally, the cooperation between teachers.