Η κυρίαρχη ιδεολογία μέσα από πανηγυρικούς λόγους εθνικών επετείων στη Μυτιλήνη, 1944-1964

Abstract

Η εργασία αποτελεί μια προσπάθεια ανάδειξης της εθνικιστικής ιδεολογίας ως κυρίαρχης σε δημόσιους λόγους, και πιο συγκεκριμένα στο πώς εκφράζεται σε έναν ελλαδικό χώρο μέσα από πανηγυρικούς λόγους που εκφωνήθηκαν στα πλαίσια μιας εθνικής γιορτής. Η έρευνα που έγινε ήταν αρχειακή, σε εφημερίδες που κυκλοφόρησαν στο νησί της Λέσβου , προς αναζήτηση δημοσιευμένων πανηγυρικών λόγων. Η περίοδος την οποία καλύπτουν οι πανηγυρικοί λόγοι με τους οποίους θα ασχοληθούμε είναι από το 1945 – 1956 . Η χρονική επιλογή καθόλου τυχαία καθώς αποτελεί περίοδο κρίσιμη για τον ελληνικό λαό (το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου και οι μετέπειτα επιπτώσεις του στον τρόπο αντίληψης του έθνους) που στιγμάτισε την σύγχρονη ελληνική (εθνική) ιστορία. Τέτοιες στιγμές κρίσης μιας κοινωνίας δίνουν τροφή για ανάδειξη και δράση των κυρίαρχων ιδεολογιών, όπως ο εθνικισμός.

Οι πανηγυρικοί λόγοι αποτελούν από μόνοι τους ένα εξαίσιο δείγμα προβολής του έθνους, αλλά και της εθνικιστικής ιδεολογίας. Διαβάζοντας κάποιος τους λόγους έρχεται αντιμέτωπος με αρκετά σημεία που έχουν αποτελέσει πυρήνα στην ανάλυση της έννοιας ‘έθνος’. Εύλογα θα διερωτάτο κάποιος: Είναι άραγε οι πανηγυρικοί λόγοι, πάντα και παντού, στο ίδιο πρότυπο ; Πιθανόν, θα μπορούσαμε να απαντήσουμε. Αλλά εντέλει ίσως αυτό δεν έχει καμία σημασία. Ίσως πιο σημαντικό να είναι οι ίδιες οι έννοιες που ξεπροβάλλουν μέσα από τους πανηγυρικούς λόγους, ανεξάρτητα εάν οι λόγοι καθ’ αυτοί επαναλαμβάνονται, σε χώρο και χρόνο. Η συμβολή των πανηγυρικών λόγων στην ‘περί έθνους’ ανάλυση αναδεικνύεται ουσιαστική και άκρως επίκαιρη, ανεξαρτήτως χρονικής απόστασης, καθώς συναντάμε μια εθνικιστική σύλληψη της κοινωνίας, που φαίνεται πως εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο από την αρχή της δημιουργίας των εθνών: η προβολή της υπεροχής του εκάστοτε έθνους.