Ο θεσμός της υιοθεσίας ως δικαίωμα στην ανατροφή τέκνου: καταστρατηγήσεις, αναχρονιστικοί περιορισμοί και νέες αντιλήψεις στις απαρχές του 21ου αιώνα. Το διακύβευμα της ετερότητας των ενδιαφερομένων και το συμφέρον του θετού τέκνου στην Ελλάδα, στην Αγγλία και στη Σουηδία

Abstract

Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη μελέτη του θεσμού της υιοθεσίας ανηλίκου ως μηχανισμού δόμησης πλασματικής συγγένειας στην Ελλάδα. Μέσα από τη βιβλιογραφική επισκόπηση αναδύεται η υιοθεσία ως ένας θεσμός άγνωστος στον ευρωπαϊκό κόσμο έως και τον ύστερο 19ο αιώνα, ενώ αντίθετα στον ελλαδικό χώρο γνωρίζει μία εντυπωσιακή ιστορικότητα. Αναζητώντας τις ρίζες της στο βάθος των αιώνων διαπιστώνουμε τη μεταβλητότητα του θεσμού ως προς τη φιλοσοφία, τις αρχές και την πρακτική του ανάλογα με τα ισχύοντα κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα κάθε εποχής, που πάντοτε, όμως, κατατείνουν στην προάσπιση κυρίως των συμφερόντων των θετών γονέων. Η εξέλιξη του δικαίου της υιοθεσίας κατά τον 20ο αιώνα εδραιώνει την παιδοκεντρική φυσιογνωμία του θεσμού υπό την έννοια, ότι πλέον δε στοχεύει στην παραμυθία των άτεκνων ζευγαριών ούτε και συνιστά μία ιδιότυπη νομική θεραπεία της ετερόφυλης στειρότητας. Τα διεθνή νομοθετικά κείμενα για την προστασία του παιδιού εισάγουν καινοτόμες νομικές διατάξεις για την περιφρούρηση των δικαιωμάτων της απροστάτευτης ανηλικότητας και την εξάλειψη φαινομένων καταχρηστικής και ανήθικης εφαρμογής της υιοθεσίας. Στο πλαίσιο της προνοιακής θεώρησης του θεσμού διερευνούμε, αν στην πράξη το βέλτιστο συμφέρον του υιοθετούμενου ανηλίκου θωρακίζεται επαρκώς διά των προβλεπόμενων νομικών διατάξεων και των κριτηρίων εξειδίκευσής του από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς. Παράλληλα και υπό το φως των διεθνών εξελίξεων στο χώρο της τεχνητής εκσυγγένευσης και της ομογονεϊκότητας εξετάζουμε, αν στο ελληνικό νομικό και εμπειρικό τοπίο οι μεταβλητές της γονεϊκής καταλληλότητας, ήτοι ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η γαμηλιότητα, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και η προσωπικότητα των ενδιαφερομένων, συσχετίζονται με την προοπτική μίας επιτυχούς πράξης υιοθεσίας. Δια της ποιοτικής μεθοδολογικής προσέγγισης αποδεικνύεται, τελικά, ότι το επωφελές του διακινούμενου ανηλίκου διασφαλίζεται μέσα στο κυρίαρχο κανονιστικό ετεροσεξουαλικό πλαίσιο της πυρηνικής δισυζυγικής συμβίωσης ελάχιστα απέχουσας από την ιδεολογία των προηγούμενων δεκαετιών. Επιτακτική, λοιπόν, κρίνεται μία ριζική και συγκροτημένη συλλογική αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου συμπλέουσα με την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα, αλλά κυρίως με τις δημοκρατικές αρχές της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης.