Εμπειρίες Ρομά από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και χωρο-κοινωνικός αποκλεισμός: η περίπτωση της Λέσβου

Abstract

Οι Ρομά είναι η μοναδική κοινωνική κατηγορία που υφίσταται ένα πολυεπίπεδο ρατσισμό που έγκειται σε φυλετικοποιημένες, πολιτισμικές, κοινωνικές και θεσμικές διακρίσεις. Η διαφορετικότητα στον τρόπο ζωής τους, τα πολιτιστικά τους στοιχεία, οι αντιλήψεις τους, η γλώσσα τους αλλά ακόμα και η εμφάνισή τους δημιουργούν αρνητική εικόνα στην κυρίαρχη ομάδα που δεν μπορεί εύκολα να αποδεχτεί "το διαφορετικό" και επιλέγει την απόρριψη ή ακόμα χειρότερα, την αδιαφορία. Το εκπαιδευτικό σύστημα φαίνεται αδύναμο να διατηρήσει τον ρατσισμό "έξω από την πύλη του σχολείου", επιβεβαιώνοντας το αξίωμα του J. Cummins: "Οι ανθρώπινες σχέσεις βρίσκονται στην καρδιά της σχολικής πρακτικής". Στην παρούσα μελέτη εξετάζονται οι αντιλήψεις των Ρομά για το εκπαιδευτικό σύστημα μέσα από τις εμπειρίες τους και πόσο αυτές επηρεάζονται από τον χωρο-κοινωνικό αποκλεισμό τους. Παρουσιάζεται η εικόνα που πιστεύουν ότι έχουν διαμορφώσει οι "άλλοι" για εκείνους. Δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον που ζουν, τα πολιτισμικά στοιχεία τους και αν και κατά πόσο η πρόσληψή των στοιχείων αυτών από διάφορες κοινωνικές ομάδες επηρεάζουν την παρουσία τους στο σχολικό χώρο. Παράλληλα, γίνεται διερεύνηση των απόψεων των εκπαιδευτικών που φοιτούν τα παιδιά των Ρομά, έτσι ώστε να δοθεί μια όσο το δυνατόν πιο αντικειμενική εικόνα των πραγματικών αιτιών που οδηγούν στην πρώιμη εγκατάλειψη του σχολείου και κατά συνέπεια, στον αναλφαβητισμό τους.

Η έρευνα διεξάγεται το φθινόπωρο του 2016 και βασίζεται στην ποιοτική μεθοδολογία, σε συνεντεύξεις οικογενειών Ρομά και εκπαιδευτικών και σε συμμετοχική παρατήρηση στο πεδίο έρευνας: καταυλισμός, οικίες Ρομά, σχολικός χώρος.