Από την πτώχευση του 1932 μέχρι τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά: μία οικονομική και κοινωνική προσέγγιση της ελληνικής κοινωνίας σε συνθήκες οικονομικής κρίσης

Abstract

Ο μεσοπόλεμος αποτελεί σημαντική χρονική περίοδο, ώστε να κατανοηθεί ο τρόπος λειτουργίας του ελληνικού κράτους κατά τον 20ο αιώνα. Η προαναφερόμενη περίοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί κατά τη διάρκεια της συνέβησαν σημαντικές μεταλλαγές, οι οποίες συνετέλεσαν ώστε η Ελλάδα να μεταβεί από την φιλελεύθερη οικονομική πολιτική στον κρατικό παρεμβατισμό και από αγροτική να γίνει αστική κοινωνία. Παράλληλα, αυτό το χρονικό διάστημα παρατηρείται μετάβαση από τον αστικό εκσυγχρονισμό και την κοινωνική πολιτική, σε μία περίοδο όπου επικρατούν οι πολιτικοί καταναγκασμοί της αυτάρκειας, ο αυταρχισμός και η δικτατορία. Οι προαναφερόμενες μεταβολές δεν αποτελούν πρωτοτυπία του ελληνικού κράτους καθώς παρατηρούνται την ίδια περίοδο σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη. Σημεία ορόσημα για την παραπάνω ομοιότητα είναι διεθνή γεγονότα που σημάδεψαν το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών, όπως ήταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η διεθνής οικονομική κρίση, η οποία συνέβη το 1929. Τα δύο παραπάνω γεγονότα συνέβαλαν σημαντικά ώστε τα ευρωπαϊκή κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, να μεταβούν από τον φιλελεύθερο 19ο αιώνα στον κρατικιστικό 20ο.Τα ζητήματα αυτά συνυπήρξαν στην περίπτωση της Ελλάδας μαζί με πληθώρα άλλων ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν την ίδια χρονική στιγμή σε εθνικό επίπεδο, με αποτέλεσμα να καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τόσο την μορφή όσο και τη χρονική διάρκεια των εξελίξεων που παρατηρούνται εντός του κράτους. Ως ιδιαίτερες συνθήκες μπορεί να θεωρηθούν τόσο η πολιτική διαχείριση των εθνικών ζητημάτων τα οποία περιόρισαν σημαντικά τον εκσυγχρονισμό που επιδίωκαν οι Βενιζελικοί όσο και η έλευση των Μικρασιατών προσφύγων, οι οποίοι μετέβαλαν σημαντικά το κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, μιας και αυξήθηκε ο πληθυσμός της χώρας, ο οποίος οδήγησε σε διεύρυνση της εσωτερικής οικονομικής αγοράς. Η τελευταία με τη σειρά της οδήγησε στη δημιουργία ντόπιας βιομηχανικής κίνησης, η οποία ήταν αποτέλεσμα τόσο της διεύρυνσης του ελλαδικού χώρου και των αναγκών του πληθυσμού, όσο και να υποκαταστήσει προϊόντα που προέρχονταν από τις εισαγωγές (Τσουκαλάς, 1981, 263). Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να καταδείξει πώς μεταβλήθηκε το ελληνικό περιβάλλον όχι όμως σε επίπεδο πολιτικής, αλλά κυρίως σε επίπεδο οικονομικό και κοινωνικό. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται η επικρατούσα κατάσταση στην Ελλάδα την περίοδο 1920 έως 1932. Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να προσφέρει στον αναγνώστη τη θεωρητική βάση των συνθηκών στην Ελλάδα πριν την περίοδο που εξετάζει η παρούσα μελέτη (1932-1936), ώστε να μπορέσει να σχηματιστεί μια συνολική εικόνα επί της διερευνώμενης περιόδου. Πιο συγκεκριμένα το πρώτο κεφάλαιο εστιάζει στην οικονομική κατάσταση της Ελλάδας την περίοδο πριν την πτώχευση του 1932-, στην εμπορική στασιμότητα η οποία είχε αρχίσει να παρατηρείται και στη μάχη της επιβίωσης της δραχμής. Το δεύτερο κεφάλαιο αναλύει την κατάσταση που επικρατούσε στο ελληνικό κράτος κατά την περίοδο 1923 έως 1936, κυρίως από οικονομικής άποψης και πώς τελικά η χώρα κατάφερε να ανακάμψει. Το τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζει πώς διαμορφώθηκαν οι κοινωνικές συνθήκες την περίοδο 1932-1936 εξετάζοντας την πορεία της αστικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, την θέση των προσφύγων και τον ρόλο των γυναικών, ενώ η εργασία ολοκληρώνεται με μια σειρά συμπερασματικών παρατηρήσεων.