H ποινική δικαιοδοσία στη θάλασσα

Abstract

Το ζήτημα της ποινικής δικαιοδοσίας στη θάλασσα απασχολεί έντονα αιώνες τώρα τους μελετητές του ποινικού και διεθνούς δικαίου. Πράγματι, δεδομένης της αδιάλειπτης μετακίνηση των πλοίων που φέρουν σημαίες από διαφορετικά κράτη στους ωκεανούς για την εξυπηρέτηση των μεταφορών και του διεθνούς εμπορίου και, λαμβανομένων υπόψιν των θαλάσσιων δρόμων που αυτά χρησιμοποιούν στο πλαίσιο των δρομολογίων τους διαπλέοντας θαλάσσιες ζώνες διαφόρων κρατών ανά την επικράτεια, ανακύπτει το ερώτημα ποιο κράτος έχει την ποινική εξουσία και την ποινική δικαιοδοσία να τιμωρήσει ένα έγκλημα που τελέσθηκε στη διάρκεια ενός θαλάσσιου ταξιδιού. Ο προβληματισμός αυτός παραμένει και στην περίπτωση κατά την οποία ένα πλοίο διαπλέει την ανοιχτή θάλασσα, που συνιστά θαλάσσιο χώρο μη υποκείμενο στην ιδιαίτερη εξουσία κανενός κράτους ως πράγμα κοινής και αδιαίρετης χρήσης («res communis usus»). Μολονότι τα πλοία που βρίσκονται στην ανοιχτή θάλασσα, υπόκεινται στην πλήρη και αποκλειστική δικαιοδοσία του κράτους της σημαίας για κάθε ποινικά αξιόλογο γεγονός, ωστόσο για την καταστολή ορισμένων παρανόμων πράξεων καθιερώνεται εκ του διεθνούς δικαίου οικουμενική δικαιοδοσία η οποία είναι συντρέχουσα, με την έννοια ότι για μια συγκεκριμένη ενέργεια δικαιοδοσία έχουν όλα τα κράτη, γεγονός από το οποίο ενδέχεται να δημιουργηθούν προβλήματα σύγκρουσης μεταξύ των δικαιοδοσιών των διαφόρων κρατών. Επιπρόσθετα, η διεθνής ναυτιλία βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπη με παράνομες δραστηριότητες οι οποίες χαρακτηρίζονται ως σοβαρές απειλές για τη θαλάσσια ασφάλεια και έχουν σημαντικές συνέπειες για το παγκόσμιο εμπόριο και τη δημόσια τάξη των ωκεανών. Πράγματι, η πειρατεία, η διεθνής τρομοκρατία, η παράνομη διακίνηση ανθρώπων και η μεταφορά ναρκωτικών καθώς και η λαθρεμπορία αποτελούν εκφάνσεις του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος στη θάλασσα, η αντιμετώπιση του οποίου αποτελεί σύνθετο ζήτημα. Για τους λόγους αυτούς απαιτούνται κανόνες που, αφενός να μην αφήνουν κανένα έγκλημα ατιμώρητο ανεξάρτητα από τον τόπο τέλεσής του, αφετέρου να ρυθμίζουν ενδεχόμενες συγκρούσεις δικαιοδοσιών πλειόνων κρατών για την ίδια πράξη. Επιπρόσθετα απαιτείται τόσο από τα κράτη όσο και από τη διεθνή κοινότητα η λήψη μέτρων σε παγκόσμιο και σε περιφερειακό επίπεδο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων απειλών για τη ναυτιλία. Με τις διάφορες Συμβάσεις που έχουν τεθεί σε ισχύ αναφορικά με το δίκαιο της θάλασσας, με κυριότερη την Σύμβαση του Δικαίου της Θάλασσας του 1982 καθώς και τις σχετικές διατάξεις των εγχώριων νομοθεσιών, σε συνδυασμό με τις αποφάσεις εγχώριων και αλλοδαπών δικαστηρίων και τις προσεγγίσεις που έχουν κάνει στο ζήτημα οι διεθνείς οργανισμοί, η διεθνής κοινότητα προσπαθεί να επιλύσει ομοιόμορφα του ζήτημα του προσδιορισμού των αρμοδιοτήτων που αναγνωρίζονται στα κράτη του λιμένος, στα παράκτια κράτη και στα κράτη της σημαίας και να επιλύσει ενδεχόμενα προβλήματα σύγκρουσης μεταξύ των δικαιοδοσιών τους. Επιπρόσθετα, το "νομικό οπλοστάσιο" της διεθνούς κοινότητας έναντι των σύγχρονων κινδύνων της θαλάσσιας ασφάλειας και της διεθνούς ναυτιλίας εμπλουτίζεται συνεχώς με μέτρα και πρωτοβουλίες με τα οποίο επιχειρείται να επιτευχθεί η εμπέδωση της δημόσιας τάξης των ωκεανών.