Οικονομική κρίση και ιδέες: η περίπτωση διακυβέρνησης του Σύριζα

Abstract

Ένας από τους μεγαλύτερους γρίφους για επιστήμονες που επικρίνουν τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τη διάρκεια της κρίσης δημόσιου χρέους, ήταν γιατί οι «μη ορθές ιδέες» στην αντίδραση της Ε.Ε. στην κρίση, συνέχισαν να κυριαρχούν, τουλάχιστον στη συζήτηση, ακόμη και όταν οι παράγοντες της ΕΕ έχουν τροποποιήσει τις πρακτικές τους με τρόπους που δεν ταιριάζουν πάντα με αυτές τις ιδέες. Οι ορδοφιλελεύθερες ιδέες αναφέρουν την αξία της κουλτούρας σταθερότητας για την Ευρωζώνη, που προωθούνται από τη Γερμανία, συνεχίζουν να κυριαρχούν στη συζήτηση για την πολιτική της Ευρωζώνης (Howarth, Rommerskirchen 2013), παρόλο που οι ηγέτες των κρατών μελών στο Συμβούλιο άρχισαν να μιλούν για ανάγκη για ανάπτυξη το 2012 και στη συνέχεια για ευελιξία το 2014. Επιπλέον, παρόλο που η λιτότητα, το σύνθημα από το 2010 έως το 2013, απορρίφθηκε από το διάλογο καθώς η Ευρωζώνη κινδύνευε με αποπληθωρισμό, οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές ιδέες στις οποίες στηρίχτηκε, διατηρήθηκαν (Blyth 2013)με τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση να γίνεται στη συνέχεια, ιδίως για τις χώρες που κινδυνεύουν να παραβιάσουν τους κανόνες της Ευρωζώνης. Τέλος, παρά το γεγονός ότι ο διάλογος των υπερεθνικών παραγόντων της ΕΕ, όπως η ΕΚΤ και η Επιτροπή, επανέλαβε επανειλημμένα τις μακροχρόνιες (κακές) ιδέες, αυτοί οι παράγοντες επανερμήνευσαν σταδιακά τους κανόνες που διέπουν την Ευρωζώνη ως απάντηση σε προβλήματα αποτελεσματικότητας και απόδοσης της πολιτικής. Παρόλο που η ΕΚΤ υποστήριξε σταθερά ότι ήταν πιστή στην εντολή της, επανερμήνευσε ριζικά αυτή την εντολή καθώς από την άρνηση ότι θα μπορούσε ποτέ να είναι δανειστής έσχατης ανάγκης (LOLR) πλησίαζε ολοένα και περισσότερο μέσω ολοένα και πιο ανορθόδοξων πολιτικών, με αποκορύφωμα την ποσοτική χαλάρωση. Και παρά το γεγονός ότι ο λόγος της Επιτροπής αφορούσε αποκλειστικά την αναγκαιότητα δημοσιονομικής εξυγίανσης και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων μεταξύ 2011 και 2014, παρείχε στα κράτη μέλη όλο και περισσότερες παρεκκλίσεις από τους κανόνες με την πάροδο του χρόνου (Schmidt 2015). Πώς εξηγούμε λοιπόν την ανθεκτικότητα των «κακών ιδεών» των παραγόντων της ΕΕ στην κρίση της Ευρωζώνης; Και το γεγονός ότι φαίνεται να υπάρχει μια αυξανόμενη αποσύνδεση μεταξύ του λόγου των φορέων της ΕΕ σχετικά με αυτές τις ιδέες και των πράξεων τους με την πάροδο του χρόνου; Γιατί, ειδικά υπό το φως της κρίσης του δημόσιου χρέους του ευρώ, δεν υπήρξε καμία σημαντική αλλαγή στις ιδέες, είτε πίσω στον νεοκεϋνσιανισμό του μεταπολέμου, πέρα από τη φευγαλέα στιγμή το 2008-2009, είτε προς τα εμπρός σε κάτι νέο; Πώς εξηγούμε το γεγονός ότι ο νεοφιλελευθερισμός συνεχίζει να διαπερνά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και μιλούν για το κράτος και την αγορά, ακόμα κι αν αυτό που κάνουν έχει αλλάξει σταδιακά με την πάροδο του χρόνου;