Οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο: γεωπολιτικές και γεωοικονομικές προκλήσεις και προοπτικές

Abstract

Στην διεθνή πολιτική και διπλωματία, η στρατηγική, ο σχεδιασμός και οι ενέργειες των κρατών, καθορίζουν τις εξελίξεις. Η τακτική, οι πρωτοβουλίες, οι συμφωνίες ή οι συγκρούσεις τους αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα στην γεωπολιτική σκακιέρα. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνεται στα ζητήματα οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο. Στόχος αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι η συνοπτική μελέτη των οριοθετήσεων και της κήρυξης Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ) σε σχέση με τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές επιδιώξεις στην ευρύτερη περιοχή. Γίνεται αναδρομή στο θεμελιώδη ρόλο που διαδραμάτισε η Συνθήκη της Λωζάννης στην ελληνική κυριαρχία των νησιών του Αιγαίου, η οποία εξακολουθεί να επενεργεί στις προσπάθειες ανακήρυξης ΑΟΖ αλλά και οι θέσεις που έχουν διατυπωθεί από την Τούρκικη πλευρά για αναθεώρηση της. Εξετάζεται παράλληλα η περίοδος της Ιταλοκρατίας στη Δωδεκάνησο και οι συμφωνίες Ιταλίας - Τουρκίας προ της Συνθήκης των Παρισίων και της ενσωμάτωσης της στην Ελλάδα. Καταγράφεται η επιδίωξη της Τουρκίας να επεκτείνει τα θαλάσσια σύνορα της με την ιδέα της «Γαλάζιας Πατρίδας», το «Τουρκολιβυκό Μνημόνιο» την επιχειρησιακή χρησιμοποίηση του στόλου της και σκαφών σεισμογραφικών ερευνών, την ανακήρυξη NAVTEX και στρατιωτικές επεμβάσεις που προκαλούν αντιδράσεις και αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών στην περιοχή. Διερευνάται συνολικά η ελληνοτουρκική διαμάχη καθώς και ζητήματα που αφορούν τον εναέριο χώρο, την υφαλοκρηπίδα, το δικαίωμα άμυνας των νήσων, την ενεργειακή ασφάλεια, την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού προβλήματος και το Διεθνές Δίκαιο. Ερμηνεύονται η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ισχυρών δρώντων κρατών, η ισορροπία δυνάμεων, τα συμφέροντα της Ελλάδας καθώς και η σύνδεση της γεωστρατηγικής σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο με την οικονομία και την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Η μελέτη ολοκληρώνεται με αναφορά στις προκλήσεις και στις προοπτικές που προκαλεί η προσπάθεια εφαρμογής του Δικαίου της θάλασσας στην Ανατολική Μεσόγειο και οδηγείται σε σειρά αιτιολογημένων συμπερασμάτων καθώς οι θαλάσσιες οριοθετήσεις, η διπλωματία των αγωγών και η εξύφανση νέων σχημάτων και συμμαχιών οδηγεί σε γεωπολιτικές ανακατατάξεις.

"Maritime zones in the Eastern Mediterranean. The geopolitical and geo-economic challenges and prospects". In international politics and diplomacy, the strategy, planning and actions of states determine developments. Their tactics, initiatives, agreements or conflicts acquire special weight on the geopolitical chessboard. This finding is confirmed by the delimitation of maritime zones in the Eastern Mediterranean. The aim of this dissertation is the brief study of the demarcations and the declaration of Exclusive Economic Zones (EEZ) in relation to the geopolitical and geo-economic aspirations in the wider region. The fundamental role played by the Treaty of Lausanne in the Greek sovereignty of the Aegean islands is reviewed, which continues to influence the efforts to declare an EEZ, as well as the positions expressed by the Turkish side for its revision. The period of Italian Rule in the Dodecanese and the Italian – Turkish agreements before the Treaty of Paris and its integration into Greece are also examined. Records of Turkey's pursuit to expand its maritime borders with the idea of "Blue Homeland", the "Turkish-Libyan Memorandum" and operational use of its fleet, seismic survey vessels, the announcement of NAVTEX and military interventions that provoke reactions and an increase in military equipment in the area. The Greek-Turkish conflict are thoroughly investigated, as well as issues concerning the airspace, the continental shelf, the right of the islands to defense, energy security, the instrumentation of the migration problem and International Law. The attitude of the European Union and powerful acting states, the balance of power, the interests of Greece as well as the connection of the geostrategic conflict in the Eastern Mediterranean with the economy and the European perspective of Turkey are interpreted. The study concludes with a reference to the challenges and prospects posed by the effort to implement the Law of the Sea in the Eastern Mediterranean and leads to a series of reasoned conclusions as maritime demarcation, pipeline diplomacy and the emergence of new formations and alliances lead to geopolitical realignments.