Οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο και ελληνοτουρκικές διαφορές

Abstract

Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να αναλύσει τις πρακτικές που έχουν εφαρμόσει τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου στην άσκηση των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων στην εν λόγω θαλάσσια περιοχή και ειδικότερα στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών μεταξύ τους, δίνοντας έμφαση στις ελληνοτουρκικές διαφορές που υφίστανται σχετικά με αυτό το ζήτημα και οι οποίες διαμορφώνουν μέχρι και σήμερα σε μεγάλο βαθμό το γεωπολιτικό status quo της περιοχής. Το πρώτο κεφάλαιο της εργασίας, έχει στόχο την γνωριμία του αναγνώστη με το διεθνές νομικό καθεστώς που διέπει την θάλασσα και τις νομικές έννοιες των θαλασσίων ζωνών. Αρχικά, γίνεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή ξεκινώντας από το καθεστώς της πλήρους ελευθερίας των θαλασσών που επικρατούσε από την αρχαιότητα μέχρι και τον 15ο αιώνα περίπου, καταλήγοντας στο σύγχρονο διεθνές νομικό πλαίσιο με την υπογραφή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Ακολούθως, αναλύονται οι ορισμοί των θαλασσίων ζωνών όπως επίσης και οι νομική τους έννοια σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, προκειμένου να γίνουν αντιληπτά τα κυριαρχικά δικαιώματα ενός παράκτιου κράτους σε αυτές. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναλύονται οι κανόνες και οι αρχές που διέπουν την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ παράκτιων κρατών σύμφωνα με την Σύμβαση ΔΘ, αλλά και το εθιμικό δίκαιο. Οι έννοιες της ίσης απόστασης, των ειδικών περιστάσεων, της δίκαιης λύσης καθώς και ο βαθμός επήρειας των νησιών κατά την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών είναι τα βασικά αντικείμενα που πραγματεύεται το εν λόγω κεφάλαιο και τα οποία θα βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει τα θεμέλια πάνω στα οποία «χτίζονται» οι συμφωνίες οριοθέτησης, αλλά και τις διαφορές που μπορεί να προκύψουν ανάμεσα στα παράκτια κράτη. Αντικείμενο μελέτης του τρίτου κεφαλαίου της εργασίας, είναι οι συμφωνίες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που έχουν πραγματοποιηθεί μεταξύ των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου. Στο πρώτο μέρος του κεφαλαίου γίνεται περιγραφή του ενεργειακού προφίλ της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς οι ανακαλύψεις σημαντικών ενεργειακών κοιτασμάτων στην εν λόγω περιοχή είναι και η αιτία που τα παράκτια κράτη ξεκίνησαν να ενδιαφέρονται πιο ενεργά στην άσκηση των θαλάσσιων κυριαρχικών τους δικαιωμάτων και την σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών. Στη συνέχεια, αναλύονται οι συμφωνίες οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που έχουν συνομολογηθεί στην Ανατολική Μεσόγειο και αφορούν την οριοθέτηση της κυπριακής ΑΟΖ με αυτή της Αιγύπτου, του Λιβάνου και του Ισραήλ. Επιπρόσθετα, αναλύονται οι συμφωνίες οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών που έχει συνομολογήσει η Ελλάδα, οι οποίες ωστόσο αφορούν τα δυτικά θαλάσσια όρια της χώρας με την Ιταλία και την Αλβανία στο Ιόνιο Πέλαγος. Τέλος, το τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο πραγματεύεται τις διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία στο ζήτημα των οριοθετήσεων των θαλάσσιων ζωνών τους. Αρχικά, γίνεται συνοπτική αναφορά στην ιστορική εξέλιξη των διμερών σχέσεων των δύο χωρών και στις διαφορές που έχουν προκύψει μεταξύ τους διαχρονικά, ενώ στη συνέχεια αναλύονται τα κυριότερα ζητήματα που αποτελούν μέχρι και σήμερα αντικείμενο διαμάχης στο Αιγαίο και εν γένει στην θαλάσσια περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, τα οποία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας τους, το ζήτημα της επέκτασης της ελληνικής αιγιαλίτιδας στα 12 ν.μ. και η προοπτική ανακήρυξης και οριοθέτησης των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους.