Η κοινωνική κατασκευή των συνόρων και της μεταναστευτικής απειλής: κριτική ανάλυση του λόγου της FRONTEX

Abstract

Η πραγμάτωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως εκφράζεται μέσα από την κατάργηση των εσωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων και την εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες και αγαθά, σύμφωνα με τις επιταγές της ενιαίας αγοράς, αποτελεί μια πραγματικότητα - απόρροια των οραμάτων των ηγετών των κρατών μελών και διακρατικών ζυμώσεων δεκαετιών. Εκφραστές αυτού του οράματος είναι τα όργανα της ΕΕ, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι το Συμβούλιο της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που επιφορτίζονται κατά κύριο λόγο με την άσκηση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Ασκώντας την πολιτική, τα όργανα αυτά καθίστανται αυταπάγγελτα και εκφραστές της εξουσίας που ασκείται εντός και εκτός των συνόρων της ΕΕ. Αναπτύσσοντας με τον τρόπο αυτό μια διαλεκτική σχέση τόσο με τα κράτη μέλη της ΕΕ όσο και με τις τρίτες χώρες, αλληλεπιδρούν με αυτούς τους φορείς εξουσίας, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εξουσία δεν ακολουθεί μια κατακόρυφη μονόδρομη διαδρομή, αλλά ανακυκλώνεται διαμορφώνοντας τις σχέσεις της με την αλήθεια καθώς ο κάθε θεσμός προσπαθεί να πείσει για την αναγκαιότητα της ύπαρξης του και του ρόλου που διαδραματίζει. Μέσα από την προσπάθεια διαμόρφωσης της αλήθειας, διαφαίνεται και η σχέση της εξουσίας με την γνώση, όπως αυτή εκφράζεται στα κείμενα των φορέων. Μελετώντας τον τρόπο που αρθρώνουν τον λόγο και κάνοντας τη σύγκριση με λοιπά αντίστοιχα κείμενα και όλα αυτά σε συνάρτηση με τον χώρο και τον χρόνο μπορούμε να διαπιστώσουμε, ότι οι φορείς εξουσίας διαμορφώνουν την γνώση του κοινωνικού συνόλου και την κοινωνική συνείδηση. Πέραν όμως των όποιων σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της ΕΕ, προβάλλει αδήριτη η ανάγκη ύπαρξης ενός κλίματος ασφάλειας προκειμένου να προαχθούν οι αρχές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που κατά βάση στηρίζονται στις αρχές των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τον ρόλο αυτό της φύλαξης των εξωτερικών συνόρων έχει αναλάβει η FRONTEX με έδρα τη Βαρσοβία, διεξάγοντας από το 2004 κοινές επιχειρήσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ για τον έλεγχο της μετανάστευσης. Και αυτός ο οργανισμός με την σειρά του ακολουθεί την προηγούμενη νόρμα στην προσπάθεια του να νομιμοποιήσει την ύπαρξη του και τον ρόλο που διαδραματίζει. Η διαμόρφωση μιας εικόνας για την ΕΕ ως ένας χώρος «ευημερίας», εντός του οποίου επιτρέπεται η ελεύθερη κίνηση ανθρώπων και προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, την καθιστά πόλο έλξης για κάθε άτομο που αποφασίζει αυτοβούλως ή εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την εστία του. Συνεπώς κρίνεται επιτακτική η εικόνα αυτή να συνοδεύεται και από μια κοινή και μακρόπνοη μεταναστευτική πολιτική και πολιτική ασύλου. Η πραγματικότητα μέχρι σήμερα αποδεικνύει, ότι η μετανάστευση έχει συνδεθεί κατά κύριο λόγο, με τον μηχανισμό ασφάλειας της ΕΕ. Έχοντας διαμορφωθεί ένα κλίμα ξενοφοβίας που κινείται στα όρια του ρατσισμού, η μετανάστευση έχει ενταχθεί στην ίδια κατηγορία με την τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα την παράνομη διακίνηση ανθρώπων και ναρκωτικών. Παράλληλα η πολιτική ασύλου αποσκοπεί στον έλεγχο και ρύθμιση των μεταναστευτικών ροών, δεν αποτελεί μέσο διασφάλισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων και διάκειται και εναρμονίζεται πλήρως με την πολιτική ασφάλειας της ΕΕ. Σκοπός της παρούσης διατριβής είναι να καταστήσει γνωστή την πολιτική ασφαλείας ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ, προκειμένου να εντοπιστούν οι όποιες παθογένειες της. Παράλληλα θα αναπτυχθεί η δομή και ο τρόπος λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φύλαξης των Συνόρων, της FRONTEX, και θα αναλυθεί ο τρόπος που αυτός νομιμοποιεί τον λόγο του και κατά συνέπεια την ύπαρξη του, χρησιμοποιώντας την κριτική ανάλυση λόγου.