Ανθεκτικότητα και άγχος μητέρων παιδιών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος

Abstract

Εισαγωγή: Ένα πλήθος ερευνών διερευνούν την προώθηση στρατηγικών ανθεκτικής συμπεριφοράς και μείωσης του άγχους των μητέρων παιδιών με Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), με στόχο τη βελτίωση της ποιότητα ζωής όχι μόνο των παιδιών, αλλά και ολόκληρης της οικογένειας. Η αλληλεπίδραση των δύο παραγόντων, ανθεκτικότητας και άγχους στις μητέρες παιδιών με ΔΑΦ, δεν έχουν τεθεί στο επίκεντρο των ερευνών, με αποτέλεσμα να υπάρχει περιορισμένος αριθμός στην ελληνική βιβλιογραφία. Οι δύο παράγοντες είναι διαφορετικοί και πιθανά συνδέονται μεταξύ τους. Η έρευνα των Bitsika, Sharpley & Bell (2013) διαπιστώνει ότι το άγχος της ανατροφής παιδιών με ΔΑΦ φαίνεται να σχετίζεται με κλινικό άγχος στους γονείς αυτού του πληθυσμού. Ως εκ τούτου, η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας αποτελεί μια μέθοδο, ώστε οι μητέρες να διατηρήσουν την ψυχολογική τους ισορροπία. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η ανθεκτικότητα εμφανίζεται ως μια δυναμική διαδικασία για την κατανόηση και προσαρμοστικότητα στο άγχος. Ειδικότερα, ορίζεται συνηθέστερα, ως το φαινόμενο της καλής λειτουργίας του ανθρώπου σε αντιξοότητες. Επομένως, ο όρος ανθεκτικότητα συνάδει με τις θεωρίες για το οικογενειακό άγχος και δεν αποτελεί μια νέα ιδέα, αλλά μετατοπίζει το επίκεντρο της προσαρμογής προς την οικογενειακή επιτυχία και ευημερία. Σκοπός: Βάση των παραπάνω, η παρούσα μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει τον βαθμό ανθεκτικότητας και άγχους, αλλά και την πιθανή σχέση που προκύπτει μεταξύ τους. Επιπλέον, η μελέτη διερευνά τη νοηματόδοτηση που δίνουν οι μητέρες στη συνθήκη της ΔΑΦ στην οικογένεια, πώς αποτυπώνουν την οικογένεια τους, και τέλος, τα δυνατά - αδύναμα στοιχεία της οικογένειας τους. Μεθοδολογία: Το δείγμα της παρούσας έρευνας ήταν 20 μητέρες παιδιών με ΔΑΦ, με ηλικία που κυμαίνεται από 30 έως 69 ετών. Για τις ανάγκες τις έρευνας χρησιμοποιήθηκε ημι-δομημένη συνέντευξη και χορηγήθηκαν ένα αυτοσχέδιο και δύο σταθμισμένα ερωτηματολόγια (Απογραφή Άγχους State-Trait και Κλίμακας ανθεκτικότητας- Resilience Scale). Αποτελέσματα: Η μελέτη επιβεβαίωση τα ερευνητικά ερωτήματα και την υπάρχουσα βιβλιογραφία, εντοπίζοντας μέτρια επίπεδα παροδικού άγχους και χαμηλά επίπεδα μόνιμου άγχους στις μητέρες παιδιών με ΔΑΦ. Αντίστοιχα αποτελέσματα παρατηρούνται στην καταγραφή των επιπέδων ανθεκτικότητας στις ίδιες μητέρες, με την πλειονότητα να παρουσιάζει πολύ υψηλά επίπεδα ανθεκτικής συμπεριφοράς. Έπειτα, σχετικά με την αλληλεπίδραση των δύο παραγόντων, ανθεκτικότητας και άγχους στις μητέρες παιδιών με ΔΑΦ, τα ευρήματα φανερώνουν ότι δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην ανθεκτικότητα μητέρων παιδιών με ΔΑΦ και στην παρουσία παροδικού άγχους σε αυτές. Ωστόσο, υπάρχει στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στην ανθεκτικότητα μητέρων παιδιών με ΔΑΦ και στην παρουσία μόνιμου άγχους σε αυτές. Πιο συγκεκριμένα, οι μητέρες που αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα μόνιμου άγχους ανέφεραν επίσης, χαμηλότερα επίπεδα ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με τις μητέρες, η εμπειρία της ΔΑΦ συνοδεύεται με εναλλαγή συναισθημάτων για τις ίδιες, ενώ η οικογένεια ενός παιδιού με ΔΑΦ αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες, πολλαπλές θετικές-αρνητικές προκλήσεις και έχει διαφορετική λειτουργία. Αναμφίβολα, η συνθήκη της ΔΑΦ αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τις μητέρες και επιδρά σε όλη την οικογένεια. Έπειτα, βρέθηκε ότι στοιχείο που στεναχωράει τις μητέρες παιδιών με ΔΑΦ, είναι η μη δυνατότητα βελτίωσης του παιδιού τους (συμπεριφορά, μαθησιακό επίπεδο, επικοινωνιακές δεξιότητες), ενώ μόνιμος παράγοντας άγχους γι’ αυτές, αποτελεί η αυτόνομη διαβίωση του παιδιού μετά τον θάνατο τους. Ωστόσο, οι μητέρες καταφέρνουν νοηματοδοτούν θετικά το ρόλου τους, εστιάζοντας στα δυνατά στοιχεία της οικογένειας τους, όπως είναι η αγάπη μεταξύ των μελών της. Συμπεράσματα: Ολοκληρώνοντας, η παρούσα εργασία προσπάθησε να συνεισφέρει στην κάλυψη των ευρημάτων σχετικά με την ανθεκτικότητα και το άγχος στις μητέρες παιδιών με ΔΑΦ, για το οποίο φυσικά υπάρχει περιορισμένος αριθμός στην ελληνική βιβλιογραφία. Η ανθεκτικότητα φαίνεται να καταπολεμά το άγχος. Οι μητέρες παιδιών με ΔΑΦ ανεξάρτητα από τα υψηλά επίπεδα άγχους που παρουσιάζουν, έχουν την ικανότητα να αντιμετωπίζουν τις συναισθηματικές και σωματικές απαιτήσεις για τις ανάγκες του παιδιού τους, ελέγχοντας εν μέρει τη ψυχική και σωματική τους κούραση. Καταφέρνουν, δηλαδή, να νοηματοδοτούν θετικά το ρόλο τους και να εστιάζουν στα δυνατά στοιχεία της οικογένειας τους, αναπτύσσοντας ανθεκτικές συμπεριφορές.