Λαϊκός πολιτισμός, ψηφιακό παιχνίδι και η συμβολή τους στην ενίσχυση της τοπικής συνείδησης των μαθητών δημοτικού του Δήμου Γαλατσίου

Abstract

Η παρούσα διατριβή βασίζεται σε τρεις κύριους θεματικούς πυλώνες: Τον λαϊκό πολιτισμό, το ψηφιακό παιχνίδι και την κοινωνική ταυτότητα που συνδέεται με τον τόπο. Για τον λόγο αυτό, αξιοποιούνται ποικίλοι επιστημονικοί χώροι με προεξάρχοντα αυτόν της λαογραφίας, ενώ αντλείται υλικό και από αυτούς της κοινωνιολογίας, της κοινωνικής ψυχολογίας και της παιδαγωγικής. Αρχικά, μετά τις απαραίτητες διασαφηνίσεις όρων και μια σύντομη ιστορική αναδρομή που επιτρέπει στον αναγνώστη να γνωρίσει την επιστήμη της λαογραφίας, εξετάζεται μέσα από το δικό της πρίσμα η διαχρονική σχέση μεταξύ πολιτισμού και τόπου και παρουσιάζεται με μια σειρά από παραδείγματα το πόσο αυτή έχει μεταβληθεί με το πέρασμα από το προβιομηχανικό στο νεωτερικό παράδειγμα, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο η σχέση αυτή έχει στην ψηφιακή εποχή εισέλθει σε ένα νέο στάδιο που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο συγκρότησης των συλλογικών ταυτοτήτων. Παράλληλα, εξετάζονται οι γόνιμες αλληλεπιδράσεις λαογραφίας και παιδαγωγικής, που στη σύγχρονη εποχή και με την αρωγή της τεχνολογίας επιτρέπουν στους μαθητές να συγκρίνουν με δημιουργικό πνεύμα οικεία και αλλότρια πολιτισμικά πρότυπα, καλλιεργώντας την εκτίμηση προς το διαφορετικό και ταυτόχρονα ενισχύοντας την ταυτότητά τους. Δεδομένης δε της βαρύνουσας σημασίας που τα ζητήματα ταυτότητας έχουν αποκτήσει στον 21ο αιώνα, όπου οι κυματισμοί των μετανεωτερικών ταλαντώσεων εξακολουθούν να κλονίζουν το δυτικό πολιτισμικό στερέωμα, ο τόπος αναλύεται στη συνέχεια ως ένας μοναδικής αξίας παράγοντας για τη διαμόρφωση μιας σύγχρονης συλλογικής ταυτότητας που μπορεί να συνεισφέρει στην κοινωνική συνοχή και να επαναφέρει τους ανθρώπους κοντά στη γη που κατοικούν, συνδυάζοντας στοιχεία παραδοσιακά, όπως η χωρική σταθερότητα και νεωτερικά, όπως η κοινωνική δυναμικότητα. Προκειμένου ωστόσο να μπορέσει να διαμορφωθεί μια τέτοια ταυτότητα με τοπικό χαρακτήρα, θεωρείται προηγουμένως απαραίτητη η επούλωση ορισμένων ‘τραυμάτων’ που εντοπίζονται στη σχέση σύγχρονου ανθρώπου και φυσικού / κοινωνικού περιβάλλοντος, όπως και η αλλαγή της νοοτροπίας στο πλαίσιο της οποίας τα άτομα αντιμετωπίζουν τον τόπο εργαλειακά, αλλαγή προς την οποία φαίνεται πως μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά η ενίσχυση της τοπικής τους συνείδησης. Στο σημείο αυτό, η εκπαίδευση μπορεί όπως αποδεικνύεται να παίξει σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα όταν στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου προγράμματος μαθημάτων, εργασιών και επισκέψεων, αξιοποιεί και το ψηφιακό παιχνίδι -μια εξαιρετικά δημοφιλή έκφανση του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού- ως συμπληρωματικό μαθησιακό εργαλείο. Σημαντική προϋπόθεση, αποτελεί ωστόσο το να εμπλέκονται στη διαδικασία της δημιουργίας του περιεχομένου του, στοιχεία τόσο του παραδοσιακού λαϊκού πολιτισμού και της ιστορίας του τόπου όπου ζουν οι μαθητές, όσο και αναφορές στις σύγχρονες -και επομένως αναγνωρίσιμες από αυτούς- όψεις του. Μέσω μιας τέτοιας ολιστικής προσέγγισης, η ποιοτική σχέση των μαθητών με το περιβάλλον τους φαίνεται ότι μπορεί να βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό, ακόμα και αν ο χώρος που ζουν αφορά σε ένα αστικό οικιστικό σύνολο με πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά, όπως αυτό του πολεοδομικού συγκροτήματος του λεκανοπεδίου.