Βιοκλιματικός σχεδιασμός του σχολικού περιβάλλοντος μέσα από τις απόψεις μαθητών: προσεγγίσεις στο πλαίσιο των επιστημών αγωγής

Abstract

Η επίλυση των σύγχρονων περιβαλλοντικών προβλημάτων προϋποθέτει, από την πλευρά των πολιτών, τη συνειδητοποίηση για την ατομική ευθύνη που έχουν, καθώς και την ευαισθητοποίηση τους σχετικά με το περιβάλλον. Σε παγκόσμια και τοπική κλίμακα η προστασία του συνιστά ένα εξαιρετικής σημασίας κοινωνικό στόχο για την επίτευξη του οποίου κομβικό σημείο αποτελεί το σχολείο και η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Το σύγχρονο σχολείο καλείται να προσαρμοστεί στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης, ώστε να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις. Η προσαρμογή αυτή προϋποθέτει αλλαγές σε ποικίλους τομείς και ειδικότερα στην υλοποίηση καινοτόμων δράσεων, την εφαρμογή νέων μεθοδολογικών προσεγγίσεων της διδασκαλίας, τον εκσυγχρονισμό της υλικοτεχνικής υποδομής του σχολείου, την αρχιτεκτονική των σχολικών κτηρίων, αλλά και την διαμόρφωση του σχολικού περιβάλλοντος σύμφωνα με τις αειφορικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού εναρμονίζοντας το με την εκπαιδευτική διαδικασία. Η παρούσα έρευνα ανήκει στο χώρο της εκπαίδευσης και μελετά τις απόψεις των μαθητών/τριών της ΣΤ΄ τάξης δημοτικών σχολείων στο νησί της Ρόδου σχετικά με το σχολικό περιβάλλον και ιδιαίτερα με το κτήριο του σχολείου τους, το αρχιτεκτονικό, χωρικό, κοινωνικό και λειτουργικό πλαίσιο αξιοποιώντας τρία εργαλεία: το ερωτηματολόγιο, το παιδικό ιχνογράφημα και μια συνέντευξη που αφορούσε στο παιδικό ιχνογράφημα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο - Νοέμβριο του έτους 2018 σε 161 μαθητές/τριες της ΣΤ΄ τάξης δέκα δημοτικών σχολείων στο νησί της Ρόδου (πέντε σχολεία χτισμένα σε αστικό περιβάλλον και πέντε σε μη αστικό). Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, και ιδιαίτερα την ανάλυση του ερωτηματολογίου, η πλειοψηφία των παιδιών στην προσπάθεια τους να περιγράψουν το σχολείο τους, του αποδίδουν θετικούς χαρακτηρισμούς γεγονός που δείχνει ότι έχουν θετική εικόνα και είναι ευχαριστημένα από το υφιστάμενο σχολικό τους κτήριο. Όσον αφορά στην ύπαρξη βιοκλιματικών στοιχείων στο σχολείο τους υποστηρίζουν ότι δεν εντοπίζονται ούτε στην κατασκευή ούτε στον εξοπλισμό, αφού χρησιμοποιούνται καλοριφέρ και κλιματιστικά για τη θέρμανση και ψύξη αντίστοιχα, δεν υπάρχουν λάμπες οικονομίας για εξοικονόμηση ενέργειας, απουσιάζουν τα προστατευτικά σκίαστρα στα παράθυρα, δεν διαθέτουν ηχομόνωση και δεν εξασφαλίζονται οι συνθήκες ακουστικής, οπτικής και θερμικής άνεσης. Είναι σημαντικό ν’ αναφερθεί ότι ως ιδανική τοποθεσία του σχολείου τους θα επιθυμούσαν να είναι χτισμένο κοντά σε βουνό ή σε δάσος, λόγω του ότι θα ήθελαν να έρχονται σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον και να αναπνέουν καθαρό οξυγόνο. Όσον αφορά στην ανάλυση του παιδικού ιχνογραφήματος και της συνέντευξης που ακολούθησε γίνεται αντιληπτό ότι τα παιδιά ακολουθούν έναν αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ρουτίνας με τυποποιημένες αναπαραστάσεις, αφού σχεδιάζουν ως ιδανικό τους σχολείο, ορθογώνια κτήρια με παράθυρα και πολλές αίθουσες, παραμένοντας προσκολλημένα σε μια ρεαλιστική πραγματικότητα και αποτυπώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την υπάρχουσα εικόνα των περισσότερων σχολείων. Καταδεικνύεται ότι έχουν «χάσει» τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητα τους και ότι δεν μπορούν ν’ αφήσουν ελεύθερη τη φαντασία τους δημιουργώντας κάτι διαφορετικό και πρωτότυπο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια παιδιά που προχωρούν σ’ ένα δημιουργικό σχεδιασμό με το να ζωγραφίσουν ένα σχολείο διαφορετικού σχήματος με αειφορικά στοιχεία, δίνοντας ευφάνταστες ιδέες.

The solution of modern environmental problems presupposes, on the part of the citizens, the awareness of their individual responsibility, as well as their awareness of the environment. On a global and local scale, its protection is an extremely important social goal for which the school and Environmental Education play a key role. The modern school is called to adapt in the context of a holistic approach, in order to meet the new needs and requirements. This adaptation presupposes changes in various fields and in particular in the implementation of innovative actions, the application of new methodological approaches to teaching, the modernization of the material and technical infrastructure of the school, the architecture of school buildings, but also the shaping of the school environment according to bioclimatic design aligning it with the educational process. The present thesis is part of the field of education and studies the views of the students in the 6th grade of primary schools on the island of Rhodes in regards to their school environment and more specifically with their school building, the architectural, spatial, social and functional framework by utilizing three tools: a questionnaire, the children's drawing and an interview on the children's drawings. The survey was conducted in October - November 2018 on 161 students of the 6th grade of ten primary schools on the island of Rhodes (five schools built in urban areas and five in non-urban). According to the results of the present research, and especially the analysis of the questionnaire, the majority of the children in their attempt to describe their school, give it a positive characterization, which shows that they have a positive image and are happy with their existing school building. As for the existence of bioclimatic elements in their school, they claim that they are not found in the construction or equipment, since radiators and A/C units are used for heating and cooling respectively, there are no energy saving lamps, no protective shades on the windows, no soundproofing and the conditions of acoustic, visual and thermal comfort are not guaranteed. It is important to note that as an ideal location for their school they would like it to be built close to a mountain or forest, as they would like to be in contact with the natural environment and breathe clean air. Regarding the analysis of the children's drawing and the interview that followed, it is understood that the children follow a routine architectural design with standard representations, as they design their ideal school, rectangular buildings with windows and many rooms, remaining attached to a realistic design in this way capturing the existing image of most schools. It turns out that they have "lost" their spontaneity and creativity and that they cannot let their imagination fly by creating something different and original. However, there are some kids who come up with creative designs by painting a school in a different shape with sustainable elements, providing imaginative ideas.