Αναφορικές προτάσεις στην ελληνική: η κατανομή της κλιτικής αντωνυμίας

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται τις αναφορικές προτάσεις στην ελληνική και στις άλλες γλώσσες καθώς και την κατανομή της κλιτικής αντωνυμίας σε αυτές. Αρχικά, εξετάζονται οι δομικές ομοιότητες των αναφορικών προτάσεων που εντοπίζονται σε διαφορετικές γλώσσες. Οι προτάσεις αυτές διακρίνονται σημασιολογικά σε περιοριστικές, μη περιοριστικές και ποσοτικές ή διαβαθμιστικές αναφορικές. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται ορισμένες κατηγορίες ιδιαίτερων αναφορικών προτάσεων, όπως είναι οι ελεύθερες αναφορικές, οι περι-ονοματικές, οι δίπτυχες και ψευδο-δίπτυχες αναφορικές προτάσεις, οι μη παρεμφατικές και οι αναφορικές προτάσεις με το ‘to’. Στη γλωσσική τυπολογία ο ρόλος των συγκεκριμένων προτάσεων είναι σημαντικός και η ταξινόμησή τους βασίζεται σε τρία διαγνωστικά κριτήρια κοινώς αποδεκτά. Επιπλέον, γίνεται μία σύντομη αναφορά στις σημαντικές όψεις της αναφορικής δομής, όπως ο αναδρομικός και γραμμικός πολλαπλός εγκιβωτισμός, η εξωθέτηση και η πολλαπλή αναφορικοποίηση. Οι αναφορικές προτάσεις στη νέα ελληνική διαχωρίζονται σε σχέση με το περιεχόμενό τους και το περιεχόμενο της προσδιοριζόμενης πρότασης σε καθαρές και μη καθαρές αναφορικές. Επιπροσθέτως, παρατηρούμε ότι οι αναφορικές προτάσεις της ελληνικής διακρίνονται σε περιοριστικές, μη περιοριστικές και ελεύθερες. Ένας τελευταίος διαχωρισμός των προτάσεων αυτών τις διακρίνει σε ονοματικές και επιρρηματικές. Εν συνεχεία, γίνεται λόγος για τη σύνταξη των αναφορικών προτάσεων στην ελληνική, τη σχέση των ανακλητικών αντωνυμιών με τα κενά καθώς και τις φορμαλιστικές αναλύσεις των ερευνητών για τη συντακτική θέση των αναφορικών προτάσεων στη νέα ελληνική. Εξετάζεται η κατανομή της κλιτικής αντωνυμίας στις αναφορικές προτάσεις, η παρουσία της οποίας κρίνεται υποχρεωτική στην περίπτωση του έμμεσου αντικειμένου, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην περίπτωση του άμεσου. Η εμφάνιση του κλιτικού εξαρτάται από την οριστικότητα της κεφαλής καθώς και από το αν αυτή αποτελεί συστατικό της γνωστής πληροφόρησης. Επιπλέον, η παρουσία του συνδέεται με τη θεματοποίηση της ΟΦ. Όταν το κλιτικό φανερώνει το στοιχείο το οποίο αναφορικοποιείται, οδηγεί σε γραμματική δομή. Από την άλλη πλευρά, όταν απουσιάζει το κλιτικό, η δομή χαρακτηρίζεται γραμματική μόνο στην περίπτωση του άμεσου αντικειμένου. Τέλος, παρουσιάζονται οι διάφορες αναλύσεις που έχουν προταθεί αναφορικά με την κατανομή του κλιτικού, οι οποίες είναι η ανάλυση της «ανύψωσης», η ανάλυση του «τελεστή», η ανάλυση της «διαγραφής» και η ανάλυση της «ταυτοποίησης».