Έμφυλα στερεότυπα στα εγχειρίδια για τη διδασκαλία της Αγγλικής στο δημοτικό: μια διδακτική πρόταση

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματεύεται τα έμφυλα στερεότυπα στα εγχειρίδια για τη διδασκαλία της αγγλικής στα δημόσια σχολεία. Παρά το γεγονός ότι υπάρχει πλήθος μελετών για τις έμφυλες αναπαραστάσεις στα σχολικά εγχειρίδια, υπάρχει ένα βιβλιογραφικό κενό που σχετίζεται με τα εγχειρίδια για την αγγλική γλώσσα. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημαντική θέση του σχολείου και τον ρόλο της εκπαίδευσης γενικότερα στη δόμηση των ταυτοτήτων φύλου και τη φύση των εγχειριδίων ως κοινωνικοποιητικών εργαλείων κρίθηκε σκόπιμο να εντοπιστεί σε αυτά η άμεση ή έμμεση αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων και ανισοτήτων φύλου. Μετά την ποσοτική και ποιοτική ανάλυση των βιβλίων των Γ΄, Δ΄, Ε΄ και Στ΄ τάξεων Δημοτικού ( Βιβλίο για τους μαθητές και τις μαθήτριες / Τετράδιο Εργασιών, Βιβλίο Εκπαιδευτικού) σε συνδυασμό με την Κριτική Ανάλυση λόγου καταλήξαμε πως, με εξαίρεση το βιβλίο της τρίτης δημοτικού, στα σχολικά εγχειρίδια για τη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας ανιχνεύονται σεξιστικά στερεότυπα στη γλώσσα και την εικονογράφηση. Οι συγγραφικές προσπάθειες για αποφυγή σεξιστικού λόγου είναι αποσπασματικές και εστιάζονται κυρίως στη διπλή σήμανση γένους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά στοιχεία που εδραιώνουν μια ιεραρχική σχέση κυριαρχίας ανάμεσα στα φύλα. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται συστηματικά σε κείμενο και εικονογράφηση, απεικονίζονται σε οικιακούς ρόλους και παραδοσιακά επαγγέλματα, ενώ οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο εύρος ρόλων και κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα ως εξέχοντες συγγραφείς, επιστήμονες και αθλητές κ.ά.. Τα περιεχόμενα των εγχειριδίων ενισχύουν έμφυλους διαχωρισμούς και συγκεκριμένα στερεότυπα φύλου τα οποία περιορίζουν τις δυνατότητες των γυναικών αλλά και -σε μικρότερο βαθμό- των ανδρών. Τη μελέτη των γλωσσικών στοιχείων που αναπαράγουν ρητά ή υπόρρητα έμφυλους λόγους και την αξιολόγηση της εικονογράφησης ακολουθεί μια διδακτική πρόταση που αποτελεί το πλαίσιο για την ανακατασκευή των έμφυλων στερεοτύπων που εντοπίστηκαν στα εγχειρίδια. Η πρόταση στηρίζεται στη χρήση των χιουμοριστικών γελοιογραφιών και μιμιδίων του διαδικτύου στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η γελοιογραφία και τα μιμίδια μπορούν να αποτελέσουν ελκυστικά εκπαιδευτικά εργαλεία, να διεγείρουν τη δημιουργική φαντασία των μαθητών και τέλος, να γίνουν πεδίο προβληματισμού και να αξιοποιηθούν για τον μετασχηματισμό της εκπαίδευσης προς την άρση σεξιστικών στερεοτύπων και την επίτευξη της έμφυλης ισότητας.