Κατασκευή εκπαιδευτικού, διαδραστικού, ψηφιακού περιβάλλοντος συνεργατικής αφήγησης πολλαπλών αναπαραστάσεων

Abstract

Η αφήγηση αποτελεί την ραχοκοκαλιά της ανθρώπινης επικοινωνίας. Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας γνώση για οποιοδήποτε αντικείμενο μεταδίδεται μέσω ιστοριών, ενώ σύνθετες έννοιες ή πληροφορίες γίνονται ευκολότερα κατανοητές μέσω της χρήσης τους. Τελευταία, ωστόσο, η αφήγηση έχει εμπλουτιστεί με τη συνέργεια των τεχνολογικών εξελίξεων δίνοντάς της μια νέα διάσταση, την ψηφιακή αφήγηση. Η ψηφιακή αφήγηση αποτελεί ισχυρό παιδαγωγικό εργαλείο για την τάξη του 21ου αιώνα αποτελώντας τεκμηριωμένα παράγοντα κλειδί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρά το ότι μεγάλος αριθμός ερευνών εστιάζει στο σχεδιασμό και στη χρήση λογισμικών ψηφιακής αφήγησης, μοντέλα παιδαγωγικής αξιολόγησης και σχεδίασης λογισμικών ψηφιακής αφήγησης έως τώρα δεν έχουν αναφερθεί. Επιπλέον, λογισμικά εκπαιδευτικής ψηφιακής αφήγησης που πληρούν βασικές παιδαγωγικές προδιαγραφές σύμφωνα με τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης και στοχεύουν στη διάγνωση και στο ξεπέρασμα των παρανοήσεων των μαθητών έως σήμερα δεν έχουν αναφερθεί από ερευνητές. Στο πλαίσιο του ερευνητικού πεδίου της Τεχνολογικά Υποστηριζόμενης Μάθησης μέσω Εκπαιδευτικών Ψηφιακών Αφηγήσεων, o σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι τριπλός: (α) η δημιουργία ενός μοντέλου παιδαγωγικής αξιολόγησης εκπαιδευτικών λογισμικών ψηφιακής αφήγησης που θα περιλαμβάνει τα πλέον ουσιώδη παιδαγωγικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένα εκπαιδευτικό λογισμικό ψηφιακής αφήγησης σύμφωνα με τις σύγχρονες προσεγγίσεις για τη γνώση και τη μάθηση, (β) η σχεδίαση και υλοποίηση ενός εκπαιδευτικού λογισμικού ψηφιακής αφήγησης που αφ ενός μεν θα καλύπτει όλες τις παιδαγωγικές διαστάσεις του μοντέλου αξιολόγησης εκπαιδευτικών λογισμικών ψηφιακών αφηγήσεων που προαναφέρθηκε με την μεγαλύτερη δυνατή πληρότητα και αφ ετέρου θα βοηθάει τους μαθητές στο ξεπέρασμα των παρανοήσεων που εντοπίστηκαν ότι έχουν, μέσω της δημιουργίας αλλά και παρακολούθησης εκπαιδευτικών ψηφιακών ιστοριών με θέμα τις έννοιες στις οποίες διαγνώστηκε ότι υπάρχουν παρανοήσεις μέσω των προσαρμοστικών λειτουργιών του λογισμικού, και (γ) η πιλοτική και διαμορφωτική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού λογισμικού ψηφιακής αφήγησης από μαθητές και εκπαιδευτικούς με βάση το μοντέλο αξιολόγησης ψηφιακών αφηγήσεων που προαναφέρθηκε. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού: (α) δημιουργήθηκε το μοντέλο αξιολόγησης εκπαιδευτικών λογισμικών ψηφιακής αφήγησης “Παιδαγωγικό Αστέρι Αξιολόγησης Ψηφιακής Αφήγησης” το οποίο περιλαμβάνει 16 παιδαγωγικές διαστάσεις, (β) σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το εκπαιδευτικό περιβάλλον ψηφιακής αφήγησης S.M.I.L.E. (Storytelling based on students' Misconceptions Intelligent Learning Environment), και (γ) πραγματοποιήθηκε μια ενσωματωμένη μελέτη περίπτωσης (embedded case study) με 3 υπομονάδες (sub-units) ανάλυσης που αντιστοιχούν σε κάθε μια από τις 3 πιλοτικές εμπειρικές μελέτες που πραγματοποιήθηκαν (δύο σε μαθητές και μία σε εκπαιδευτικούς). Οι εμπειρικές αυτές μελέτες στόχο είχαν την πιλοτική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος ψηφιακής αφήγησης S.M.I.L.E.. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτής της πιλοτικής έρευνας, και λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του δείγματος, κρίθηκε θετικά από μαθητές και εκπαιδευτικούς το εκπαιδευτικό περιβάλλον ψηφιακής αφήγησης S.M.I.L.E. όσον αφορά (i) στον εντοπισμό και στο ξεπέρασμα των παρανοήσεων των μαθητών, (ii) στην ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων και στάσεων των μαθητών μέσω της αλληλεπίδρασης με το λογισμικό, (iii) στην εξατομικευμένη αντιμετώπιση των μαθητών μέσω των ‘προσαρμοστικών’ λειτουργιών του λογισμικού, (iv) στη διαγραμματική αναπαράσταση της γνώσης -με εννοιολογικούς χάρτες- του αντικειμένου μάθησης των μαθητών από το λογισμικό, (iv) στη χρήση του μοντέλου ιστοριογράφησης Educational-W για την δημιουργία ψηφιακών ιστοριών μέσω του λογισμικού, και (v) στην ευχρηστία του λογισμικού. Αναμένεται ότι το “Παιδαγωγικό Αστέρι Αξιολόγησης Ψηφιακής Αφήγησης” που δημιουργήθηκε θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο αξιολόγησης και σχεδίασης εκπαιδευτικών λογισμικών ψηφιακών αφηγήσεων από εκπαιδευτικούς και ερευνητές με βάση τις σύγχρονες θεωρίες μάθησης. Επιπλέον, αναμένεται ότι το εκπαιδευτικό λογισμικό ψηφιακής αφήγησης S.M.I.L.E. θα χρησιμοποιηθεί από ερευνητές και εκπαιδευτικούς για τον εντοπισμό και το ξεπέρασμα των παρανοήσεων των μαθητών καθώς επίσης για τη δημιουργία σειράς σημαντικών και χρήσιμων δεξιοτήτων και στάσεων των μαθητών στον 21ο αιώνα.