Γλωσσική ιδεολογία, τοποθέτηση και ταυτότητα: αντιλήψεις μαθητ(ρι)ών επαγγελματικού λυκείου (ΕΠΑ.Λ.) της Λέσβου για την τοπική γλωσσική ποικιλότητα

Abstract

Στη διπλωματική εργασία με τίτλο «Γλωσσική ιδεολογία, τοποθέτηση και ταυτότητα: Αντιλήψεις μαθητ(ρι)ών Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑ.Λ.) της Λέσβου για την τοπική γλωσσική ποικιλότητα», επιχειρείται ανάλυση του τρόπου με τον οποίο τα υποκείμενα της έρευνας, ως μία κοινότητα πρακτικής, αντιλαμβάνονται, κατανοούν, κατηγοριοποιούν, αξιολογούν και νοηματοδοτούν την τοπική γλωσσική ποικιλότητα. Επιπλέον διερευνάται η σχέση της γλωσσικής ιδεολογίας και συμπεριφοράς με την οικοδόμηση κοινωνικών ταυτοτήτων σχετικών με το φύλο, την ηλικία, τη μόρφωση, τον τόπο καταγωγής κ.ά. αλλά και επικοινωνιακές περιστάσεις και κοινωνικές σχέσεις (οικογένεια, σχολείο, φίλοι, δημόσια διοίκηση κ.ά.). Τα βασικά ερευνητικά ερωτήματα αφορούν α) τον γλωσσικό αυτό- και ετερο- προσδιορισμό, β) της γλωσσικές πρακτικές μέσα από της οποίες τα υποκείμενα τοποθετούνται και διαπραγματεύονται με κυρίαρχους λόγους (υφοποίηση, χιούμορ, διαγλωσσικότητα, μίξη/εναλλαγή κωδίκων κ.ά.), γ) τη διαδικασία κατασκευής ταυτότητας μέσω της γλωσσικής επικοινωνίας και ιδεολογίας και δ) τη σχέση της γλωσσικής ιδεολογίας και συμπεριφοράς με κοινωνικές αξίες, ομάδες και δομές, με εξουσιαστικές σχέσεις καθώς και με τον εθνικό ηγεμονικό λόγο. Με θεωρητικούς και μεθοδολογικούς άξονες από της χώρους της κοινωνιογλωσσολογίας, της εθνογραφίας της επικοινωνίας και της εθνομεθοδολογίας, με βασικά εργαλεία την ημιδομημένη ομαδική συνέντευξη, τη συμμετοχική και θεατή μη συμμετοχική παρατήρηση και, τέλος, μέσω της μεταγλώσσας των υποκειμένων, των αφηγήσεων και ιστοριών ζωής της και της λαϊκής γλωσσολογικής έκφρασης (folk linguistics), πραγματοποιήθηκε η καταγραφή, συλλογή και ανάλυση των δεδομένων που «απάντησαν» της ερευνητικές υποθέσεις. Μετά από την παρουσίαση της θεωρητικής πλαισίωσης της έρευνας, του αντικειμένου, των ερωτημάτων, υποθέσεων και της μεθοδολογίας της, ακολουθούν πληροφορίες σε σχέση με το δημογραφικό και διαλεκτολογικό προφίλ του ερευνητικού πεδίου. Η παρουσίαση και ανάλυση των δεδομένων αποτελεί το κύριο μέρος της εργασίας, το οποίο καταλήγει στα συμπεράσματα της έρευνας. Στο κέντρο της βρίσκεται η διείσδυση της κυρίαρχης γλωσσικής ιδεολογίας στον τρόπο με τον οποίο τα νεαρά υποκείμενα οικοδομούν την ταυτότητά της σε ατομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο κοινότητας, τοποθετούνται και αναπαράγουν κοινωνικές σχέσεις και αξίες και ταυτόχρονα η ανάδυση της «ενδιάμεσου» λόγου και η επιλογή γλωσσικών πρακτικών ως μέσων αντίστασης των υποκειμένων στην εξουσία τόσο της παράδοσης όσο και της ομογενοποιητικής ορμής του εθνικού λόγου.

The postgraduate thesis entitled “Language ideology, positioning and identity: perspectives of students of a Lesvos Vocational Highschool on the local language diversity” attempts to analyze the way in which the research subjects, as a community of practice, perceive, understand, evaluate, categorize and give meaning to the local language diversity. Research also focuses on the relationship between linguistic identity/behavior and the construction of social identity with reference to gender, age, education, place of origin etc., as well as communicative situations and social relations (family, school, friends, public administration etc.). The basic research questions refer to a) linguistic self- and hetero-definition, b) language practices through which subjects position themselves and negotiate mainstream discourses via stylization, humor, translanguaging and code mixing/switching, c) the procedure of identity construction through language communication and ideology and d) the relationship between language ideology/behavior and social values, groups, structures, dominant relations and national hegemonic discourses. In the theoretical and methodological framework of sociolinguistics, the ethnography of communication and ethnomethodology, by means of semi-structured group interviews, participant observation and the subjects’ metalanguage, narration, life stories and folk linguistics, the research data respond to the research hypotheses and form a small data base for the discussion of the research questions. Information referring to the demographic and dialectological profile of the informants follow the presentation of the theoretical framework, research hypotheses and methodology. The main part of the thesis includes data presentation and analysis and the discussion of the findings. The study shows that dominant language ideologies mediate the process of constructing individual and collective identities. They also mediate positionings, the reproduction of social relations and values as well as the emergence of a “borderline” discourse. Finally, they mediate language practices as a means of resistance against the power of tradition and the homogenising impetus of national discourses.