Η ηθική στην εκπαίδευση μέσα από το έργο του P. Freire, της M. Montessori και του A. S. Neill

Abstract

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση εννοιών που σχετίζονται με την ηθική στην εκπαίδευση και ως αντικείμενο μελέτης επιλέχθηκε το έργο τριών εμβληματικών παιδαγωγών του περασμένου αιώνα. Ο Paulo Freire, η Maria Montessori και ο Alexander Sutherland Neill ανέδειξαν τη χειραφετητική διάσταση της εκπαίδευσης και συμφωνούν ότι εκείνη είναι που συνοψίζει τις αρχές μιας ηθικής εκπαίδευσης. Η εργασία εκκινεί από αυτή την παραδοχή και διαιρείται πρακτικά σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται μια ιστορική αναδρομή γύρω από την εξέλιξη των παιδαγωγικών ιδεών προκειμένου να εντοπιστεί το χρονικό πλαίσιο στο οποίο συναντάμε τους παιδαγωγούς που επιλέχθηκαν για μελέτη. Γίνεται αντιληπτό ότι οι παιδαγωγικές θεωρίες εξελίσσονται συμπεριλαμβάνοντας ολοένα και περισσότερο την έννοια της αυτονομίας και της ελευθερίας. Αναδεικνύεται, επίσης, η σημασία της ανάπτυξης κριτικής σκέψης. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται η έννοια της ηθικής, η σύνδεσή της με την εκπαίδευση και τη χειραφέτηση. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύεται το έργο των παιδαγωγών, οι απόψεις τους για την εκπαίδευση και εντοπίζονται ηθικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η εκπαίδευσή τους είναι χειραφετητική. Επιβεβαιώνεται η παραδοχή ότι η εκπαίδευσή τους προσανατολίζεται στο να οδηγεί σε μια ουσιαστική αφύπνιση, μια αναζήτηση του τι είναι, γιατί είναι καλύτερο και για ποιον, επιτρέποντας κατ’ αυτό τον τρόπο στους/στις εκπαιδευόμενους/ες να λάβουν συνείδηση της ατομικότητας και της ελευθερίας τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται μια σύνοψη των βασικών συγκλίσεων και αποκλίσεων της σκέψης τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο αναλύονται εκτενέστερα τρία βασικά ηθικά στοιχεία που εντοπίστηκαν στο έργο τους, με σκοπό να τονιστεί η σημασία τους για την ηθική εκπαίδευση. Η εργασία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι εκείνο που θέλησαν να αλλάξουν οι παιδαγωγοί ήταν ο τρόπος αντιμετώπισης του άλλου. Πέραν της χειραφέτησης ανέδειξαν ένα είδος φιλοσοφικού και δημοκρατικού διαλόγου που σήμερα φαίνεται να λείπει από την εκπαίδευση.

This thesis aims to explore concepts related to ethics in education and focusing on the work of three emblematic educators of the last century. Paulo Freire, Maria Montessori and Alexander Sutherland Neill highlight the emancipatory dimension of education and agree that it is the one that encapsulates the principles of an ethical education. The thesis begins with this assumption and is divided into five chapters. In the first chapter, a historical review is attempted regarding the evolution of pedagogical ideas in order to identify the context in which we meet the educators selected for study. It is perceptible that pedagogical theories are evolving to include more and more the concept of autonomy and freedom. The importance of developing critical thinking is also highlighted. The second chapter describes the concept of ethics, its connection with education and emancipation. The third chapter analyzes the work of teachers, their views on education and identifies ethical elements that prove that their education is liberating. The hypothesis is confirmed that their education aims to lead an actual awakening, searching for what is better, why and for whom, thus enabling the trainees to realize individuality. and their freedom. The fourth chapter summarizes the basic convergences and deviations in their thinking. The fifth chapter analyzes in more detail three basic ethical elements identified in their work, in order to emphasize their importance in moral education. The paper concludes that what the educators wanted to change was the way they dealt with others. In addition to emancipation, they have showcased a kind of philosophical and democratic dialogue that seems to be missing from today’s education.