Οι θυσίες των παρθένων στον μύθο και την τραγωδία

Abstract

Η παρούσα Διπλωματική Εργασία πραγματεύεται τη θυσία των παρθένων, ως έναν ιδιαίτερο τύπο τραγικού θανάτου, συνδεδεμένο τόσο με τη γαμήλια τελετουργία όσο και τη θρησκευτική βία της θυσιαστήριας προσφοράς. Η τελετουργική προσφορά ζώων αποτελούσε κεντρικό σημείο αναφοράς στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή της κλασικής Αθήνας, ωστόσο, η πρακτική της ανθρωποθυσίας παρέμενε θέμα των μύθων και όχι της ιστορικής πραγματικότητας. Σε άμεση αντίθεση με το παραπάνω, η τραγωδία έρχεται να προβάλλει στην καρδιά της πόλεως θυσίες νεαρών παρθένων, καθιστώντας τον θάνατό τους ένα δημόσιο θέαμα, ωφέλιμο για την κοινωνία και την πόλιν. Η παρούσα εργασία επιχειρεί να ερμηνεύσει την παραπάνω παρέκκλιση μέσα από την προσέγγιση και την ανάδειξη των νοητικών σχημάτων και των κοινωνικών δομών που διαπερνούν την Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, και τα οποία διαμορφώνουν το πλέγμα των σχέσεων που ενεργοποιούνται στο αρχαίο θέατρο κατά τη στιγμή της επί σκηνής παράστασης των τραγικών θυσιών. Εργαλεία, όπως ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας, η επίδραση των διαβατήριων τελετών, η ανταλλαξιμότητα του γάμου και του θανάτου, η ποιητική του καλού θανάτου και η θυσιαστήρια τελετουργία, εφαρμόζονται στα κείμενα που αφορούν τη θυσία των νεαρών κοριτσιών, ώστε να δοκιμαστούν όψεις της πρόσληψης του τελετουργικού θανάτου τους, από τον αθηναίο θεατή. Μέσα από την ανάδειξη των παραπάνω μετωνυμικών σχέσεων, επιχειρείται μία γενικότερη θεώρηση των ανθρωπολογικών σημάτων και των πολιτισμικών δομών που δύνανται να απορρέουν από τη θυσία της παρθένου στον τραγικό μύθο.

This dissertation studies the sacrifice of the virgins as a special type of tragic death, connected with both the wedding rituals and the religious violence of the sacrificial offering. The ritual of animal sacrifice has been a focal point of the religious and social life in classical Athens, however human sacrifice remained a subject related only to the ancient myths and not a common practice in the city. In direct contradiction to convention, the tragedy gives prominence to the sacrifice of the virgins in the heart of the city, rendering their deaths a public spectacle, beneficial for both the society and the polis. This dissertation attempts to interpret this aberration through the approach and study of mental imagery and social structures, which define classical Athens and shape the nexus of connotations activated in ancient theatre at the very moment the tragic sacrifice is reenacted. Contextual guides such as the social role of women, the effect of rites de passage, the interchangeability of marriage and death, the poetics of kalos thanatos and the sacrificial ritual are applied to the tragic text depicting the maidens’ sacrifice, for the purpose of probing aspects of how the Athenian audience interpreted the moment of their ritual death. A wholesome review of the anthropological perspective and the cultural structures that derive from the sacrifice of the virgins is attempted by means of the metonymy radiating from those concepts.