Νεοελληνικές μεταφράσεις αρχαίου δράματος: “Πέρσες”, “Οιδίπους Τύραννος”, “Βάκχες”: συγκριτική μελέτη χρήσης λέξεων περιεχομένου

Abstract

Σκοπός της εργασίας είναι η ανάδειξη του πλούτου της μεταφραστικής πρακτικής αρχαίου δράματος και η εξερεύνηση του τρόπου που μπορεί να γίνει επεξεργάσιμη από τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία. Για γίνει αυτό, δημιουργείται ένα πιλοτικό σώμα κειμένων νεοελληνικών μεταφράσεων των έργων «Πέρσες» του Αισχύλου, «Οιδίποδας Τύραννος» του Σοφοκλή και «Βάκχες» του Ευριπίδη, καθώς και των πρωτότυπων αρχαίων έργων. Αυτό γίνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο, εξετάζεται το θεωρητικό πλαίσιο της θεατρικής μετάφρασης, και οι διαφορετικές ξένες γλώσσες στις οποίες έχει μεταφραστεί το αρχαίο δράμα, ένα πεδίο που απαιτεί έρευνα μεγάλης κλίμακας. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι διαδικτυακοί τόποι από όπου αντλείται δραματικό υλικό ψηφιοποίησης. Ανοίγει με έρευνες από διάφορα πεδία στον τομέα, και κλείνει με τα κριτήρια επιλογής του προς δημιουργία σώματος κειμένων. Το τρίτο κεφάλαιο αποτελεί την μεθοδολογία σωμάτων κειμένων και θέματα κατασκευής σώματος κειμένων αρχαίου δράματος και νεοελληνικών μεταφράσεων. Περιγράφονται όλα τα βήματα, από την έρευνα συλλογής υλικού και τις μεθόδους εισαγωγής και οργάνωσής, έως την κωδικοποίησή. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται ποσοτική σύγκριση λέξεων του γλωσσικού μας υλικού. Έπειτα, επιλέγονται λέξεις με βάση τους πίνακες συχνοτήτων λέξεων, και γίνεται η καταγραφή των φράσεων που απαντώνται στις μεταφράσεις και στο αρχαίο κείμενο. Σκοπός, η παρουσίαση της πολυφωνίας και ομοφωνίας του μεταφραστικού φαινομένου, αλλά και η συγκριτική μελέτη των ομοιοτήτων και των διαφορών κάθε μεταφραστικής προσπάθειας και των αισθητικών τάσεων του κάθε μεταφραστή.

The aim of the present thesis is double: on the one hand to showcase the wealth of translations associated with ancient [Greek] theatre, and on the other, to explore the ways these can be utilized through modern tools. This aim will be carried out by though the translation of three selected works into Modern Greek, and the ancient texts. The thesis will be divided into four parts. First: the theoretical considerations in the practice of translation, which is pertinent, given that ancient Greek theatre has been translated widely. Secondly, the linguistics of bodies of texts and the digitization tools available online are presented, with a focus on those which lend themselves to the digitization of theatrical texts. Thirdly, attention will be given to the selection process which resulted in the body of works with which comprise the present thesis. The fourth chapter describes and explains the body of texts which was created; this includes a step-by-step analysis of the methodology employed in the texts’ selection, their entry, right up to their codification. The final chapter entails the crowning fruit of the labour: it compares quantified word counts relatively, and the polyvocalism and beauty of the translation phenomena is showcased, as well as the similarities and differences between each translation attempt and the aesthetic leanings of each translator.