Μνημονικοί τόποι: ερμηνεία και διαχείριση χώρων με έντονο ιστορικό και μνημονικό χαρακτήρα

Abstract

Τα τελευταία χρόνια η βιβλιογραφική αναφορά του όρου «μνήμη», έχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, καθώς εμφανίζεται σε όλο και περισσότερες επιστήμες ως ένα «νέο πεδίο εξερεύνησης του ανθρώπου». Η μνήμη, όμως, δεν αφορά μόνο την ακαδημαϊκή κοινότητα και την έρευνα. Αντιθέτως, ως φαινόμενο εμφανίζεται στην δημόσια σφαίρα και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων σήμερα περισσότερο από ποτέ. Τι εννοούμε όμως με τον όρο μνήμη; Με ποιόν τρόπο εμφανίζεται και λειτουργεί μέσα στην κοινωνία; Πώς ορίζεται και διαμορφώνεται το περιεχόμενο της μνήμης; Τι είναι αυτό που καθιστά έναν τόπο, «τόπο μνήμης» και πως αυτός αλληλοεπιδρά με το κοινωνικό σύνολο; Αυτά είναι ερωτήματα που η παρούσα εργασία επιχειρεί να απαντήσει μέσα από θεωρητικές αναφορές και προβληματισμούς, αλλά και από αναλύσεις παραδειγμάτων που εντοπίστηκαν στην σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Αρχικά επιχειρείται μια σύντομη θεωρητική αναφορά στις λεγόμενες «σπουδές μνήμης» και τους μνημονικούς όρους που αυτές φέρουν, καθώς επίσης και μια σύντομη ανάλυση του φαινομένου της «έκρηξης μνήμης», όπως αυτό εμφανίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και του τρόπου με τον οποίο η μνήμη έχει διαμορφωθεί στην μεταπολεμική ελληνική κοινωνία. Στη συνέχεια, με βάση τα παραπάνω θεωρητικά εργαλεία, παρουσιάζονται και αναλύονται έξι παραδείγματα τόπων μνήμης από την περιοχή της Αθήνας, προκειμένου να αναδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο η μνήμη και οι τόποι που την σηματοδοτούν λειτουργούν στην πράξη. Μέσα από αυτή την ανάλυση επιχειρείται ο εντοπισμός του μνημονικού φορτίου και των μνημονικών πρακτικών των τόπων μνήμης που αναφέρονται, ενώ ταυτόχρονα αξιολογείται ο ρόλος και η λειτουργία τους μέσα στον αστικό ιστό και την σύγχρονη ελληνική κοινωνία προκειμένου να αναδειχθεί ο ρόλος της μνήμης στο σήμερα.