Σύνταξη πλαισίου και διερεύνηση των διαδικασιών για την εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα

Abstract

Ο θαλάσσιος χώρος και ειδικότερα ο θαλάσσιος χώρος σε εγγύτητα με την ακτογραμμή αποτελεί υποδοχέα πλήθους ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Με την πάροδο των χρόνων, οι πιέσεις και οι συγκρούσεις στον θαλάσσιο χώρο αυξάνονται λόγω: (α) της εντατικής και εκτατικής ανάπτυξης των υφιστάμενων θαλάσσιων χρήσεων και δραστηριοτήτων, (β) της εμφάνισης νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων και (γ) των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Ο θαλάσσιος χώρος βρίσκεται σε άμεση αλληλεξάρτηση – διασύνδεση με τον παράκτιο χώρο, ο οποίος έχει ιδιαίτερη κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική σημασία και στον οποίο εντοπίζονται (α) μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις, (β) μεγάλος αριθμός χρήσεων και δραστηριοτήτων, καθώς επίσης και ιδιαίτεροι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι. Ο ελληνικός θαλάσσιος χώρος δεν αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα ευρωπαϊκού θαλάσσιου χώρου, καθώς παρουσιάζει ιδιαίτερα (α) γεωπολιτικά, (β) γεωμορφολογικά, (γ) γεωγραφικά, (δ) φυσικά, (ε) πολιτιστικά και (στ) κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, τα οποία τον καθιστούν ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα της χώρας. Το 2014 υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση η Οδηγία 2014/89/ΕΕ ‘περί θεσπίσεως πλαισίου για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό’ (ΘΧΣ). Η εν λόγω Οδηγία θέτει το πλαίσιο για την εφαρμογή ΘΧΣ, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων οικονομιών και των θαλάσσιων περιοχών, καθώς επίσης και τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων. Τα κράτη μέλη οφείλουν έως την 31 Μαρτίου 2021 να θεσπίσουν ΘΧΣ, λαμβάνοντας υπόψη: (α) τις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων περιοχών, (β) τις συναφείς υπάρχουσες και μελλοντικές δραστηριότητες και χρήσεις και τις περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις, καθώς επίσης και (γ) την αλληλεπίδραση στεριάς – θάλασσας. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού θαλάσσιου χώρου και η διερεύνηση των διαδικασιών για την αποτελεσματική εφαρμογή του ΘΧΣ στην Ελλάδα. Προς αυτή την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκε (α) βιβλιογραφική διερεύνηση του θεωρητικού πλαισίου και των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών και εφαρμοζόμενων πρακτικών, (β) ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης του ελληνικού θαλάσσιου χώρου, μέσω του εντοπισμού θαλάσσιων τυπολογιών και (γ) ανάδειξη κρίσιμων ζητημάτων για την υλοποίηση, την εφαρμογή και την παρακολούθηση του ΘΧΣ στην Ελλάδα. Ως απόρροια των παραπάνω, προτείνεται ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού, μέσω του οποίου τα ζητήματα του χερσαίου και του θαλάσσιου χώρου αντιμετωπίζονται ταυτόχρονα, εξασφαλίζοντας έτσι την αναγκαία συνοχή και συμβατότητα μεταξύ (α) των χερσαίων και των θαλάσσιων χρήσεων και δραστηριοτήτων και (β) των εφαρμοζόμενων χωρικών, τομεακών και αναπτυξιακών πολιτικών.