Σχεδιασμός και αξιολόγηση ενός προγράμματος τοπιακής εκπαίδευσης για παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας

Abstract

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται τον σχεδιασμό, την πιλοτική εφαρμογή και την αξιολόγηση ενός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού προγράμματος τοπιακής εκπαίδευσης για παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, στην Ελλάδα. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζει ελλείψεις όσον αφορά την εκπαίδευση σε θέματα του τοπίου, αλλά και γενικότερα η Ελλάδα είναι μια χώρα όπου η κατάρτιση, η ευαισθητοποίηση και γενικά η συνείδηση αναφορικά με θέματα ορθολογικής διαχείρισης και προστασίας του τοπίου παρουσιάζει ανεπάρκειες. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα τοπιακής εκπαίδευσης, σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και του ελληνικού τοπίου, η σχέση των ανθρώπων στην Ελλάδα με το τοπίο, κ.α. Απευθύνεται σε τρεις ηλικιακές ομάδες: νηπιαγωγείο, πρώτη και έκτη τάξη δημοτικού σχολείου και εφαρμόστηκε σε έναν επαρκή αριθμό νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων, στην πρώτη και στην έκτη τάξη, σε διάφορες περιοχές της χώρας. Οι περιοχές έρευνας επιλέχθηκαν με κριτήριο τις χώρο- κοινωνικές τους διαφοροποιήσεις (πόλη - ύπαιθρος) που αντανακλώνται στα διαφορετικού τύπου τοπία της κάθε περιοχής: αστικό, πεδινό, ορεινό και παραθαλάσσιο. Στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος, αρχικά αξιολογούμε τις συναισθηματικές, συμπεριφορικές και γνωστικές σχέσεις των παιδιών με το τοπίο μέσω ενός εμπεριστατωμένου ερωτηματολογίου. Στην συνέχεια, τα παιδιά συμμετέχουν σε μια σειρά από επιλεγμένες, διαδραστικές και βιωματικές δραστηριότητες, προκειμένου να ενημερωθούν και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με θέματα του τοπίου. Τέλος, αξιολογούμε την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία του εκπαιδευτικού προγράμματος, μέσα από ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο βασίζεται στο αρχικό και περιέχει κάποιες επιπλέον ερωτήσεις. Τα βασικότερα ευρήματά μας δείχνουν πως το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι αποτελεσματικό, καθότι οι αντιλήψεις και οι συμπεριφορές των παιδιών σχετικά με το τοπίο εμφανίζονται διευρυμένες και πιο ολοκληρωμένες, μετά τη συμμετοχή τους στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ωστόσο, η συναισθηματική σχέση των παιδιών με το τοπίο φαίνεται να έχει παραμείνει προσκολλημένη σε ένα συμβατικό πλαίσιο προσέγγισης του τοπίου, ως μια όμορφη εικόνα ενός τόπου, που αποτελείται κυρίως από δομές και μορφές και λιγότερο από διεργασίες και λειτουργίες, αποκαλύπτοντας έτσι τις βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας προς το τοπίο της. Η εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος σε διαφορετικό δείγμα παιδιών, προϋποθέτει την προσαρμογή του περιεχομένου του, καθώς αναμένονται διαφορετικά αποτελέσματα, ανάλογα με το εκάστοτε διαφορετικό κοινωνικό – πολιτισμικό – οικονομικό – πολιτικό πλαίσιο της ζωής των παιδιών.