O ναύλος και η ρήτρα off-hire clause

Abstract

Με τον όρο ναύλο αναφερόμαστε στο ποσό εκείνο που πρέπει να πληρωθεί ώστε να γίνει η μεταφορά ενός φορτίου μέσω θαλάσσιας οδού από ένα σημείο σε ένα άλλο. Καθώς οι θαλάσσιες μεταφορές είναι μία εξαιρετικά σύνθετη δραστηριότητα, η οποία καθορίζεται από διάφορους παράγοντες όπως για παράδειγμα η τιμή των καυσίμων και η απόσταση μεταξύ των λιμένων, η τιμή του ναύλου έχει ιδιαίτερη σημασία για τη λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου. Συγκεκριμένα, η τιμή του ναύλου καθορίζεται κυρίως από την εκάστοτε σχέση μεταξύ της προσφοράς μεταφορικών μέσων και της ζήτησης για μεταφορά φορτίων. Επιπλέον, η τιμή του ναύλου κάθε φορά είναι καθοριστική και για τις αποφάσεις που πρόκειται να λάβουν όχι μόνο οι ναυλωτές, αλλά και οι πλοιοκτήτες. Τα υψηλά ή χαμηλά ναύλα επιδρούν στην απόφαση για τη διατήρηση ή όχι ενός πλοίου, ή την κατασκευή νέων. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η διάθεση των πλοίων και ο καθορισμός είναι μέσω της ναυλαγοράς. Εκεί, οι δυνητικοί ναυλωτές έχουν τη δυνατότητα να συνάπτουν συμβάσεις μεταφοράς φορτίου με τους διαθέσιμους πλοιοκτήτες, ενώ μία από τις διαδεδομένες πρακτικές που ακολουθούνται είναι τα παράγωγα ναύλων για το αντιστάθμισμα του κινδύνου που πάντα είναι υπαρκτός στις θαλάσσιες μεταφορές. Σε γενικές γραμμές, τα παράγωγα ναύλων αφορούν σε μελλοντικές συμβάσεις ώστε να μετριαστεί η μεγάλη διακύμανση που παρουσιάζει η τιμή του ναύλου. Ένα από τα πιο σύνθετα προβλήματα σε ό,τι αφορά στο ναύλο είναι η πρόβλεψη της τιμής του, εξαιτίας της αστάθειας που παρουσιάζουν οι θαλάσσιες μεταφορές. Σε γενικές γραμμές, οι υπόψη συμβάσεις διακρίνονται σε τέσσερις κύριες κατηγορίες: τη ναύλωση κατά ταξίδι σε σταθερή τιμή ανά τόνο φορτίου, το συμβόλαιο ναύλωσης ως προέκταση της ναύλωσης κατά ταξίδι σε περισσότερα του ενός φορτία, τη χρονοναύλωση βάσει της οποίας το πλοίο ναυλώνεται ανά την ημέρα και τη ναύλωση πλοίου χωρίς πλήρωμα όπου ο πλοιοκτήτης διαθέτει το «γυμνό σκάφος» του για μεγάλο χρονικό διάστημα (έτη) και ο ναυλωτής καθορίζει τις υπόλοιπες λεπτομέρειες λειτουργίας του πλοίου. Σε κάθε περίπτωση, ο κάθε ναυλωτής επιλέγει την κάθε σύμβαση με βάση τις κάθε φορά ανάγκες και το συμφέρον του. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πιο σύνθετη μορφή ναύλωσης είναι η χρονοναυλωση, καθώς ενέχουν κινδύνους και για τα δύο μέρη. Ως εκ τούτου, για την αποφυγή της αντιδικίας απαιτείται η λεπτομερής καταγραφή των όρων της συγκεκριμένης σύμβασης. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι έχει ιδιαίτερη σημασία η πληρωμή των ναύλων, και αν αυτή αποτελεί προϋπόθεση της σύμβασης. Υπάρχουν δύο ενδεικτικά παραδείγματα αντιδικίας επί του θέματος. Από τη μία η υπόθεση THE ASTRA, όπου η δικαστική απόφαση θεωρεί την πληρωμή των ναύλων προϋπόθεση της σύμβασης και άρα η μη πληρωμή των ναύλων έδινε το δικαίωμα καταγγελίας της σύμβασης. Από την άλλη η υπόθεση SPAR SHIPPING, όπου κρίθηκε ότι η μη πληρωμή από τον ναυλωτή δεν έδινε το δικαίωμα λύσης της σύμβασης από τους πλοιοκτήτες. Ως εκ τούτου, η πληρωμή των ναυλων αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ναύλωσης, και ιδιαίτερα της χρονοναυλωσης καθώς εκεί υπάρχουν ρήτρες οι οποίες δίνουν το δικαίωμα στο ναυλωτή να μην καταβάλει το συμφωνηθέν ναύλο. Σημαντικό μέρος της σύμβασης χρονοναυλωσης αποτελούν οι ρήτρες Off Hire. Οι ρήτρες Off Hire υπάρχουν για την περίπτωση όπου σε περίπτωση απώλειας χρόνου με υπαιτιότητα του πλοιοκτήτη ο ναυλωτής να μην χρειαστεί να καταβάλει τον ναύλο για την ημέρας ναύλωση που το πλοίο δεν ήταν λειτουργικό. Ωστόσο, το εύρος των προβλέψεων της ρήτρας Off Hire εξαρτάται από τη διατύπωση αυτής της ρήτρας και η άσκηση του δικαιώματος μη καταβολής του ποσού της ναύλωσης επηρεάζεται επίσης από τον τρόπο διατύπωσης της ρήτρας. Χαρακτηριστική περίπτωση διατύπωσης είναι η «εξωτερική αιτία» ως λόγος καθυστέρησης του πλοίου, η οποία μπορεί να αφορά στις καθυστερήσεις που προκύπτουν από τρίτα μέρη, για παράδειγμα λιμενικές αρχές. Γενικότερα, υπάρχουν προκαθορισμένοι τύποι ρητρών Off Hire, όπως η NYPE’ 46, η NYPE’ 93 και η BALTIME. Κάθε τύπος καθορίζει διαφορετικά πράγματα και είναι περισσότερο ή λιγότερο λεπτομερής στις προβλέψεις για τα συμβάντα που μπορούν να οριστούν ως Off Hire. Χαρακτηριστικά, η ρήτρα BALTIME είναι λιγότερο λεπτομερής από αυτή της NYPE, και γενικά θεωρείται ότι είναι περισσότερο συμφέρουσα για τον πλοιοκτήτη.