Ο πόλεμος και ειρήνη στο θέατρο του Αριστοφάνη (Αχαρνείς, Ειρήνη, Λυσιστράτη)

Abstract

Ο κωμικός ποιητής Αριστοφάνης θεωρείται ο πιο επιφανής εκπρόσωπος της αρχαίας κωμωδίας. Άφησε πίσω του δημιουργήματα που αποτελούν πολύτιμο θησαυρό και ανάμεσα στα έργα που σώζονται είναι οι Αχαρνείς, η Ειρήνη και η Λυσιστράτη. Χαρακτηρίζονται ως ειρηνική τριάδα και τοποθετούνται στο ιστορικό πλαίσιο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η εν λόγω εργασία μελετά τα τρία αυτά δημιουργήματα αναφορικά με τον πόλεμο και την ειρήνη. Σε μία πρώτη φάση αναφέρονται περιληπτικά τα σημαντικότερα γεγονότα που άσκησαν επιρροή στις παραπάνω κωμωδίες. Στη συνέχεια, αναλύονται οι λόγοι του πολέμου, όπως αυτοί παρουσιάζονται από τους χαρακτήρες των έργων. Γίνεται αντιληπτό πως αποτελούν μια ανάμειξη της φαντασίας με την πραγματικότητα, ενώ συγχρόνως πραγματοποιούνται προσπάθειες ώστε να εντοπιστούν τα πραγματικά αίτια. Βασικό γνώρισμα των πρωταγωνιστών είναι ότι υπερασπίζονται την ειρήνη. Παρατίθεται η σημασία των ονομάτων, η ψυχοπνευματική τους υπόσταση και ο χαρακτήρας τους. Απέναντι στην ειρήνη, βρίσκονται αντίπαλοι οι φιλοπόλεμοι και κάποιοι άλλοι υποδεέστεροι πολεμοκάπηλοι. Πέρα από τον ατομικό παράγοντα, διερευνάται και το ομαδικό στοιχείο, ο χορός και ειδικότερα ο ρόλος και η ταυτότητα του. Τα μέσα επίτευξης του σκοπού διαφοροποιούνται σε κάθε έργο. Στους Αχαρνείς είναι κατά κύριο λόγο υπερφυσικά, ενώ στην Ειρήνη συνδυάζεται το μυθικό στοιχείο με το υλικό και το πνευματικό. Στη Λυσιστράτη τα μέσα φαίνεται να είναι πιο κοντά στα ανθρώπινα δεδομένα, παρόλα αυτά όμως εμπεριέχουν ταυτόχρονα και κάτι το αδύνατο. Εν συνεχεία έχουμε τις μορφές της Ειρήνης, η οποία παρουσιάζεται ως σπονδή, φάρμακο, τροφός, φυλακισμένη θεά με συνοδούς τη Θεωρία και την Οπώρα, ως σαγηνευτική γυναικεία ύπαρξη με πολλούς θαυμαστές, ως ομόνοια και ως Συμφιλίωση. Από την άλλη, ο Πόλεμος παρουσιάζεται ως μέθυσος, ο οποίος διαταράσσει τη γαλήνη της οικίας, ως νέφος, φωτιά, ως τρομερός μάγειρας με βοηθό τον Κυδοιμό, αλλά και ως θύελλα. Τέλος, αναφορικά με τις συνέπειες του πολέμου, κάποιες από αυτές είναι οι βιαιότητες, η διατάραξη της αυτάρκειας, η διάλυση των οικογενειών και οι αδικίες. Η επάνοδος της ειρήνης συνδέεται με θετικές μεταβολές, αφθονία αγαθών και εορτασμούς.