Εφαρμογή των αρχών της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο: προτάσεις και προοπτικές

Abstract

Κύριος στόχος της εργασίας είναι μέσω της ιστορικής διαδρομής, μελετώντας τις Συμβάσεις για το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά και των αποφάσεων των αρμόδιων οργάνων να δούμε πως εφαρμόστηκαν οι αρχές οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, είτε αυτές είναι συμβατικές, είτε εθιμικές σε κράτη που έχουν οριοθετήσει και πως εφαρμόζονται ή μπορούν να εφαρμοστούν στα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου. Μιας περιοχής ιδιαιτέρως δύσκολη αφού αφενός πρόκειται για κράτη που ανήκουν σε διαφορετικές ηπείρους, κουλτούρες και θρησκείες, αλλά επιπλέον επειδή πρόκειται για κράτη που έχουν χρόνια αντιπαλότητα και σύγκρουση συμφερόντων. Με μια Τουρκία να εμφανίζεται ως παράγοντας αποσταθεροποίησης στην περιοχή, αφού προσπαθεί διακαώς να επιδείξει την ισχύ της και να καθιερωθεί ως μια παγκόσμια και όχι περιφερειακή δύναμη που εγκλωβίζεται στα περιορισμένα σύνορα της Συνθήκης της Λωζάννης. Προκειμένου να καταστεί σαφές το περιεχόμενο της παρούσας διατριβής, είναι απαραίτητο να περιγραφούν ορισμένες βασικές θεωρίες, ορισμοί, έννοιες και θεσμοί στον τομέα της θάλασσας, παρέχοντας τη δυνατότητα σε όλους τους αναγνώστες από όλα τα πεδία να κατανοήσουν ακριβώς τι αντικατοπτρίζουν οι θαλάσσιες περιοχές και τα νομικά καθεστώτα που τις πλαισιώνουν και τις τοποθετούν στη θαλάσσια ατζέντα. Ενώ γίνεται ευρεία χρήση χαρτών, οι οποίοι αποτυπώνουν τις λέξεις σε εικόνες, καθιστώντας την κατανόηση τόσο του ίδιου του κειμένου, αλλά και των συμφωνιών ευκολότερη και κατανοητότερη. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι αυτή της έρευνας μέσω της μελέτης νομικών κειμένων και Συμβάσεων, βιβλίων διεθνούς δικαίου και δικαίου της θάλασσας, επιστημονικών άρθρων για θέματα ενέργειας και οριοθέτησης και επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές επίσημες ιστοσελίδες οργανισμών και άρθρα ελληνικών και ξένων εφημερίδων. Στο πρώτο κεφάλαιο θα κάνουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στη δημιουργία του πλαισίου εκείνου που ονομάζεται Δίκαιο της Θάλασσας και θα δούμε πως από το έθιμο φτάσαμε στην υπογραφή της Σύμβασης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982. Στη συνέχεια θα αναλύσουμε τις θαλάσσιες ζώνες που αναφέρονται στην παραπάνω Σύμβαση, αναλύοντας περισσότερο στο τρίτο κεφάλαιο την υφαλοκρηπίδα, την οικονομική αποκλειστική ζώνη αλλά και τη σημασία της ύπαρξης των νησιών και των δικαιωμάτων τους στις παραπάνω ζώνες. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στις αρχές και μεθόδους οριοθέτησης, σε αυτούς που υποστηρίζουν τη μέση γραμμή/ίση απόσταση και σε αυτούς που υποστηρίζουν την ευθυδικία και τις επιεικείς λύσεις, ενώ θα παρουσιασθούν κάποιες σημαντικές υποθέσεις κρατών και οι αποφάσεις των δικαστηρίων στα οποία προσέφυγαν για οριοθέτηση. Στο πέμπτο και μεγαλύτερο κεφάλαιο, το οποίο αναφέρεται στην Ανατολική Μεσόγειο θα γίνει μια αναφορά στα κράτη αυτής, κάποια από τα οποία έχουν προβεί σε συμφωνίες οριοθέτησης, ενώ κάποια έχουν οριοθετήσει μονομερώς. Θα εστιάσουμε στις προσπάθειες που έχουν κάνει προκειμένου να προασπίσουν τα δικαιώματά τους, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις είναι οικονομικής φύσεως, αφού πρόκειται για μια περιοχή πλούσια σε υδρογονάνθρακες. Ενώ δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στη στάση και συμπεριφορά της Τουρκίας, μιας χώρας που προσπαθεί να αλλάξει τη γεωγραφία, αποκτώντας σύνορα με κράτη που δεν έχει. Σε κάθε κεφάλαιο καταλήγουμε σε κάποια συμπεράσματα, ενώ οι προτάσεις και οι προοπτικές για την εφαρμογή των αρχών οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο αναφέρονται τόσο στο 5ο κεφάλαιο με τη μελέτη της στάσης κάθε κράτους, όσο και στο τελευταίο κεφάλαιο που είναι και η κατακλείδα της παρούσης εργασίας.