Διαβάζοντας ένα πάρκο: μια τοπικοπαγκόσμια προσέγγιση

Abstract

Στην σύγχρονη εποχή παρατηρείται η αναγκαιότητα της κοινωνίας να έρθει σε επαφή με την φύση, καθώς οι πράσινοι ελεύθεροι χώροι σε πολλές πόλεις είναι περιορισμένοι και ελάχιστοι. Ο βασικότερος ίσως τρόπος για να πραγματοποιηθεί αυτό είναι τα αστικά πάρκα, τα οφέλη των οποίων είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνία. Παράλληλα, στα πλαίσια ενός νεοφιλελεύθερου βιοπολιτικού καπιταλιστικού σχεδιασμού, εφαρμόζονται πολιτικές περίφραξης, ιδιωτικοποίησης και έντονης επιτήρησης. Οι συγκεκριμένες πολιτικές τοπικοπαγκόσμιου χαρακτήρα, επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της αστικής ζωής, περιορίζουν την ελευθερία στην πρόσβαση, την τυχαία συνάντηση και συνύπαρξη διαφορετικών ανθρώπων και τη δυνατότητα των πολιτών να εντάσσουν στην καθημερινότητά τους τον δημόσιο χώρο. Απέναντι σε αυτές τις πολιτικές, δημιουργείται ολοένα και περισσότερο η ανάγκη ύπαρξης ενός τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς, με έμφαση στα κοινά, που αποτελούν το βασικότερο τρόπο συνύπαρξης των ανθρώπων, με γνώμονα τη συλλογικότητα την οριζοντιότητα και την εναρμόνιση με τη φύση. Για την επίτευξη των στόχων που σχετίζονται με τα κοινά, είναι επιτακτική η ύπαρξη κοινωνικών κινημάτων πόλης και συλλογικοτήτων που δραστηριοποιούνται εντός του αστικού πρασίνου και των πάρκων, δρώντας τοπικά αλλά παγκόσμια ταυτοχρόνως. Στην έρευνα αυτή, το νόημα ύπαρξης ενός αστικού πάρκου αποκαλύπτεται μέσω της διερεύνησης θεωρητικών προσεγγίσεων των κοινών, των θεωριών που αφορούν στους τρόπους συνάντησης της φύσης με την κοινωνία και των πολιτικών πράσινου εξευγενισμού. Βάσει αυτών, το αστικό πράσινο θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια πράσινη προέκταση της εκάστοτε γειτονιάς, με δεδομένη τη συμβολή των κατοίκων, έτσι ώστε να είναι δυνατή η απολαβή του συνόλου των ωφελειών του. Στην παρούσα μελέτη, συνδυαστικά με την ανάπτυξη του θεωρητικού πλαισίου, ερευνώνται και συγκρίνονται τέσσερα αστικά πάρκα. Δύο της μητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας, τα «Αντώνης Τρίτσης» και «Λόφος Φιλοπάππου» και δύο της μητροπολιτικής περιοχής της Βαρκελώνης, τα «Γκουέλ» και «Besòs». Οι τέσσερεις αυτές περιπτώσεις είναι ιδανικές, ώστε να πραγματοποιηθεί μια συγκριτική έρευνα βασισμένη στην τοπικοπαγκόσμια προσέγγιση και τη μελέτη φαινομένων πράσινου εξευγενισμού. Ειδικότερα, διερευνώνται οι στάσεις και οι απόψεις των επισκεπτών και των ομάδων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του πάρκου του Λόφου Φιλοπάππου, σχετικά με την χρησιμότητα του πάρκου και τη συμμετοχή στα κοινά μέσω αυτού. Το ερευνητικό ερώτημα που τίθεται είναι εάν οι επισκέπτες παρουσιάζουν την ανάγκη ένταξης των δημόσιων αστικών πάρκων στην καθημερινή τους ζωή, αν αναγνωρίζουν την αξία της συμμετοχής στα κοινά και αν συμμετέχουν σε αυτά. Οι μέθοδοι διερεύνησης, που χρησιμοποιήθηκαν, είναι ερωτηματολόγια που δόθηκαν σε επισκέπτες και συζητήσεις με ομάδες που δραστηριοποιούνται στο χώρο. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας θα συγκριθούν με αυτήν που έχει προηγηθεί στο πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» και μέσω των βιβλιογραφικών πηγών με τα υπόλοιπα δύο πάρκα.

Nowadays, there is a need for the society to come closer to the nature, as green spaces in many cities are limited or even nonexistent. Perhaps the ideal way to fulfil the need for more green in the cities are urban parks. The benefits of which are of vital importance for the society. At the same time, in the context of a neoliberal biopolitical capitalist plan, policies of fencing, privatization and intense surveillance are being implemented. These local and global policies directly affect the quality of urban life, by restricting the freedom of public access, minimizing the random meetings and the coexistence of different people. In this way the local residents miss to include the public space into their day to day life. In the face of these policies, there is an increasing need for a way of thinking and behaving, with an emphasis on the commons, which is the most basic way of coexistence of people, based on collectivity, horizontality and harmonization with nature. In order to achieve the goals related to the commons, it is imperative to have urban social movements and collectives that operate within the urban greenery and parks, acting locally and globally at the same time. In this research, the meaning of an urban park is revealed through the exploration of theoretical approaches to the commons, theories concerning the ways in which nature meets society and green gentrification policies. Based on these, urban greenery should be considered as a green extension of the respective neighborhood, given the contribution of the residents, so that it is possible to enjoy all its benefits. In the present study, in combination with the development of the theoretical framework, four urban parks are researched and compared. Two parks of the metropolitan area of Athens, "Antonis Tritsis" and "Lofos Filopappou" and two of the metropolitan area of Barcelona, "Guel" and "Besòs". These four cases are ideal for conducting a comparative study based on the glocal approach and the study of phenomena of green gentrification. In particular, the attitudes and opinions of the visitors and the groups that are active in the park area of “Lofos Filopappou” are investigated, based on the usefulness of the park and the participation in the commons through it. The research question that arises is whether the visitors have the need to integrate public urban parks into their daily lives, whether they recognize the value of participating in the commons and whether they actually participate in them. The research methods used are questionnaires given to the visitors and discussions with different groups in the field. The results of the present research will be compared with the one that has been preceded in the park "Antonis Tritsis" and with the other two parks through the bibliographic sources available.