Πολιτική εξουσία και αστικός χώρος στην ύστερη βυζαντινή περίοδο (13ος - 15ος αι.): τα παραδείγματα του Μυστρά και της Μονεμβασιάς

Abstract

Η εργασία αποτελεί μία εξέταση της αμφίδρομης σχέσης που διαμορφώνεται ανάμεσα στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας και τη διαμόρφωση των αστικών κέντρων της Βυζαντινής περιφέρειας κατά τους ύστερους βυζαντινούς χρόνους (13ος - 15ος αιώνας), μέσα από τα παραδείγματα του Μυστρά και της Μονεμβασίας. Οι βασικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το πλαίσιο της μελέτης είναι ο πολιτικός και οικονομικός κατακερματισμός του μέχρι τότε σχετικά ενιαίου χώρου της βυζαντινής επικράτειας, καθώς και η συνεχής εξασθένηση της κεντρικής εξουσίας και η κατά συνέπεια μεγαλύτερη αυτονομία και ελευθερία που απολαμβάνουν οι πόλεις απέναντι στο αυτοκρατορικό κέντρο. Αναλύεται αρχικά ο μετασχηματισμός του αστικού χώρου στο Βυζάντιο από την ύστερη αρχαιότητα ως το 15ο αιώνα και εξετάζεται η συμμετοχή και η πρόθεση της πολιτικής εξουσίας στις διάφορες φάσεις του. Ακολουθεί η παρουσίαση των πολεοδομικών χαρακτηριστικών των υστεροβυζαντινών πόλεων, η σύγκριση με το μεσαίωνα και η ανάδειξη των καινοτομιών, καθώς και η συμβολική σημασία των καινοτομιών αυτών στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Στη συνέχεια γίνεται η παρουσίαση των δύο πόλεων, μέσα από την ανάλυση της μορφής, της κοινωνικής διάρθρωσης και της λειτουργίας τους. Από την ανάλυση αναδεικνύεται η μεταβολή στο οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, με τη μετατόπιση του κέντρου βάρους από το κέντρο στην περιφέρεια. Τέλος, εξετάζεται η σχέση των πόλεων με το αυτοκρατορικό κέντρο και οι προσπάθεια του τελευταίου για τη διατήρηση των ισορροπιών κυρίως μέσω της πολιτικής των προνομίων.