Το μνημείο "Μάντρα Μπλόκου Κοκκινιάς": παρελθόν και παρόν της κοινωνικής αντίστασης

Abstract

Η παρούσα εργασία έχει τίτλο «Το μνημείο “Μάντρα Μπλόκου Κοκκινιάς”: παρελθόν και παρόν της κοινωνικής αντίστασης». Οι κύριες έννοιες που πραγματεύεται είναι η μνήμη, η κοινωνική μνήμη και η μεταμνήμη, ο αστικός χώρος και οι καλλιτεχνικές πρακτικές στην πόλη που δημιουργούν ένα παιχνίδι περιπλάνησης και η τέχνη της αντίστασης. Το πεδίο έρευνας είναι η Κοκκινιά, που εντάσσεται στη σημερινή Νίκαια. Το σημείο εκκίνησης ήταν η βαθιά συγκίνηση που ένιωσα στην πρώτη μου επίσκεψη στο μνημείο της Μάντρας, χρόνια πριν. Ο αποφασιστικός παράγοντας για την παρούσα έρευνα ήταν η δολοφονία του ράπερ Παύλου Φύσσα από την τοπική οργάνωση της Χρυσής Αυγής της Νίκαιας. Τα ερευνητικά ερωτήματα είναι τα ακόλουθα: 1) Πώς αντιλαμβάνεται το σύγχρονο άτομο που επισκέπτεται ή σχετίζεται με την Κοκκινιά τον τόπο και τον μνημειακό χώρο της Μάντρας, β) αν λειτουργούν οι βιωματικές διαδικασίες - προσωπικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές - προς μια κατεύθυνση έρευνας της ιστορίας και νοηματοδότησης της, αλλά και προς μια αναδιατύπωση ή αναζήτηση μιας συλλογικής και ατομικής ταυτότητας; γ) Αναμεταδίδεται η τραυματική μνήμη – μεταμνήμη του φασισμού και του ναζισμού στην Κοκκινιά με τη δράση της Χρυσής Αυγής και κυρίως με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τους νεοναζί με εφαλτήριο την τοπική οργάνωση της Χρυσής Αυγής Νίκαιας στο αρκετά πρόσφατο παρελθόν και αν ναι, πώς; Η έρευνα πεδίου εμπνεύστηκε από την Κριτική θεωρία - τη Σχολή της Φρανκφούρτης και στην Έρευνα Συμμετοχικής Δράσης και βασίστηκε στη Ερμηνευτική Φαινομενολογική Ανάλυση και τον Εμπειρικό Διαλεκτικό Ρεαλισμό. Χρησιμοποιείται μια μεικτή μεθοδολογία η οποία εκπορεύεται από τα ερευνητικά ερωτήματα και περιλαμβάνει συμμετοχική παρατήρηση, συνεντεύξεις και καλλιτεχνικές πρακτικές μέσω του σχεδιασμού ενός διαδραστικού διαδικτυακού βιντεοπαιχνιδιού περιπλάνησης. Αυτή η περίπλοκη διαδικασία στοχεύει στη δημιουργία ενός εικαστικού προϊόντος προκειμένου να αναδείξει έναν προβληματισμό και μια σειρά συνδέσεων. Αυτή η σύνθεση χρήσης ερευνητικών εργαλείων έγινε με συμμετοχική παρατήρηση στο πεδίο, καταγραφή σημειώσεων, απεικονίσεις και συνεντεύξεις. Οι συνεντεύξεις ήταν μη δομημένες και οι απαντήσεις είναι αυτές που οδήγησαν την έρευνα και τη δομή του διαδικτυακού παιχνιδιού. Όσον αφορά τον αναστοχασμό σε σχέση με τα ερευνητικά μου ερωτήματα φαίνεται ότι η Κοκκινιά είναι ένα μέρος που έχει έντονη την αίσθηση της κοινότητας, μέχρι και σήμερα, η οποία συνδέθηκε με τις παιδικές αναμνήσεις των συμμετεχόντων. Η αντίληψη του μνημειακού χώρου και του γεγονότος του μπλόκου διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο, αλλά συνδέεται κυρίως με το ίδιο το γεγονός του μπλόκου στις 17/08/1944, αν και η λειτουργία του μνημειακού χώρου σήμερα γίνεται σε μια διευρυμένη αντιστασιακή λογική. Οι βιωματικές διαδικασίες - προσωπικές, πολιτικές και καλλιτεχνικές - λειτουργούν προς μια κατεύθυνση της ιστορικής έρευνας, αλλά όταν η εμπειρία είναι πολύ ισχυρή, υποσκελίζει την επίδραση τους. Αν και φαίνεται ότι η τραυματική μνήμη δε φαίνεται να αναμεταδίδεται άμεσα από τους περισσότερους συνομιλητές με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις στο πεδίο που δείχνουν το ακριβώς αντίθετο.

The present thesis is entitled: «Monument Madra Blokou Kokkinias. Social Resistance in the past and the present». The main concepts of this research are memory, social memory and metamemory, urban space and artistic practices in the city referring mostly to the walkabout - game and art of resistance. The research area is Kokkinia which is a part of today’s Nikaia. The starting point that led me in this research was the deep emotion I felt when I have first visited the monument Madra Blokou Kokkinias, years ago. The decisive factor was the murder of the musician Pavlos Fyssas by the local Organization of Nikaia Golden Dawn’s. The research inquiries are the following:1) How does the modern person who visits or is related to Kokkinia perceive the place, and the monumental site of Mantra, b) are the experiential processes - personal, political and artistic - work in a direction of history research and its meaning, but also to a recast or search for a collective and individual identity? c) does the traumatic memory - post-memory of fascism and nazism in Kokkinia becoming related from the people by the action of Golden Dawn and especially with the murder of Pavlos Fyssas by the neo-Nazis local Organization of Nikaia Golden Dawn’s in the quite recent past and if so, how? The methodology was based on Critical Theory - the Frankfurt School and Participatory Action Research and follows the Phenomenological Method and the Empirical Dialectical Realism. A mixing of research tools is used which is characterized by the need of the research questions and includes participatory observation, interviewing and artistic practices through the design of an interactive online video – walkabout - game. This complex process aims to create an artistic event in order to raise a reflection and a series of connections. The participatory observation was made with participation and presence in the research field, recording notes, visualizations and interviews. The interviews were non structured and the answers led the research and the structure of the video. As for the answers to my research inquiries: Kokkinia seems a place that is accompanied by a strong sense of community, until today, a sense that is accompanied by childhood. The Mantra as a monument has a different way of seeing depending to the person that speaks, but it is completely and exclusively connected with the blockade of 17.08.1944, although its nowadays function try to integrate a wider resistance. The experiential processes - personal, political and artistic - work in a direction of history research, but when the experience is very strong, it overlaps them. Although it seems that the traumatic memory does not usually connected in most of the persons thinking to the murder of Fyssas, there are some clues in the field that shows the opposite. There is a lot of space for more research in the field of neo- fascism and plenty of research data for more developing of the participatory – video -walkabout.