Αειφορία στο χώρο της μόδας

Abstract

Η βιομηχανία μόδας αποτελεί έναν από τους πιο ρυπογόνους τομείς διεθνώς. Εκτός από το αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα ο τομέας της μόδας και της ένδυσης ευθύνεται για μη βιώσιμες πρακτικές όσον αφορά την εργασία, τα απορρίμματα, τους αυξανόμενους ρυθμούς παραγωγής. Η παρούσα διπλωματική εργασία διερευνά την ένδυση και τη μόδα ως κοινωνική ανάγκη, ανασκοπεί την ιστορική της εξέλιξη, εστιάζει στις φυσικές και κοινωνικές ανάγκες που καλύπτει και προτείνει μια σχεδιαστική διερεύνηση εναλλακτικών, αειφόρων μονοπατιών στον τομέα. Ο τομέας της μόδας και της ένδυσης έχει την ανάγκη ενός ριζικού ανασχεδιασμού σε μια αειφόρα κατεύθυνση. Η καταναλωτική συμπεριφορά στη σύγχρονη εποχή, ειδικά στο πλαίσιο της εύκολης και φθηνής πρόσβασης σε πλήθος ρουχισμού (fast fashion) συντείνει στην αύξηση των παραγωγικών ροών και στην μη βιώσιμη ανάπτυξη του τομέα. Ξεκινώντας από μια ιστορική αναδρομή, η εργασία επιχειρεί τη διερεύνηση ιστορικών στοιχείων της εξέλιξης του όρου, της σχέσης με τις κοινωνικές τάξεις αλλά και τα κινήματα αμφισβήτησης και έκφρασης του εαυτού μέσω της μόδας. Η μόδα καταγράφεται σαν κοινωνικό φαινόμενο, παραδοχή που αποτελεί και τη βάση για την περεταίρω διερεύνηση . Συνεχίζοντας στην σημερινή κατάσταση, η εργασία αναφέρεται στην εξέλιξη της βιομηχανίας μόδας, στη ραγδαία αύξηση των ρυθμών παραγωγής και στο περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος της βιομηχανίας. Καταγράφεται η ανάγκη για αειφόρα στροφή του τομέα, συγκεκριμένα για ριζική αλλαγή στις πρακτικές της παραγωγής, παρόλα τα εμπόδια που θέτει το υπάρχον οικονομικό σύστημα. Στη συνέχεια αναφέρονται στρατηγικές για την αειφορία στο σχεδιασμό προϊόντων που αποτελούν μια δεξαμενή ιδεών και λύσεων και για τον τομέα της μόδας. Το επόμενο κεφάλαιο της διπλωματικής εργασίας αναφέρει συγκεκριμένες στρατηγικές και λύσεις για την αειφορία στον τομέα της μόδας. Οι στρατηγικές ταξινομούνται σε υλικές (υλικά, επεξεργασία, μείωση απορριμμάτων, μεταφορική αλυσίδα), στο μετασχηματισμό συστημάτων, επιχειρηματικών μοντέλων και καταναλωτικής συμπεριφοράς αλλά και στο μετασχηματισμό πρακτικών σχεδιασμού. Τα δύο τελευταία αναλύονται παραπάνω, με έμφαση στους ρυθμούς κατανάλωσης και στην κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας και του ατόμου. Πάνω στις κοινωνικές και ατομικές ανάγκες στήνεται το επόμενο κεφάλαιο της διπλωματικής που επιχειρεί να απαντήσει στην ερώτηση γιατί φοράμε ρούχα και ποιες ανάγκες καλύπτει η μόδα. Εδώ επιχειρείται η επαναπροσέγγιση των αναγκών που καλύπτει η μόδα, που ενδεχόμενα να αποτελεί και τη βάση της στροφής σε μια πιο αειφόρα κατεύθυνση. Στο σημείο αυτό γίνεται αναφορά και σε κινήματα έκφρασης μέσω της μόδας αλλά και στο ρόλο που αυτή έπαιξε σε κοινωνικά κινήματα αμφισβήτησης και διεκδίκησης. Εξερευνώντας τις προσωπικές και κοινωνικές ανάγκες που καλύπτει η ένδυση και η μόδα (ανάγκες που δεν περιορίζονται στις σωματικές όπως η ένδυση και η προστασία από τις εξωτερικές συνθήκες αλλά περιλαμβάνουν και τις ανάγκες της προσωπικής έκφρασης και ταυτότητας) η διπλωματική εργασία διερευνά και χαρτογραφεί τακτικές και μεθόδους που επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά. Μέσω της δημιουργικής επανάχρησης υλικών αλλά και της στενότερης και ενεργής επαφής του ατόμου με την διαδικασία παραγωγής, η διπλωματική πραγματοποιεί μια σχεδιαστική διερεύνηση εναλλακτικών τρόπων σχεδίασης , παραγωγής ενδύματος και αλληλεπίδρασης με το χρήστη . Στο σχεδιαστικό κομμάτι της διπλωματικής παρουσιάζεται ένα σύστημα που αποτελεί ένα ατομικό kit δημιουργίας ενδύματος και ξεδιπλώνεται σε τρία concept. Το κάθε concept αφορά ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της διαδικασίας δημιουργίας, εστιάζοντας στη μέθοδο δημιουργίας αλλά και στο μηχανισμό έκφρασης ταυτότητας. Η διπλωματική εργασία συνεισφέρει στον ανοιχτό διάλογο για την αναγκαία, ριζική μεταστροφή της βιομηχανίας ένδυσης σε ένα πιο αειφόρο δρόμο πραγματοποιώντας μια σχεδιαστική διερεύνηση μέσω του προτεινόμενου kit που έχει σαν κύριους στόχους: τη δημιουργική επανάχρηση άχρηστων ή παλαιών υλικών και υφασμάτων από τον χρήστη, την οικειοποίηση των χρηστών με τη διαδικασία παραγωγής και την ενεργό τους συμμετοχή στη διαδικασία, και μέσω καλλιτεχνικής και συναισθηματικής εμπλοκής τους την περαιτέρω ευαισθητοποίηση τους σχετικά με ζητήματα αειφορίας.