Στρατόπεδα συγκέντρωσης και αστικό τραύμα. Το παράδειγμα του στρατοπέδου Παύλου Μελά ως συμβολικός τόπος τραυματικής μνήμης και η κοινοτική εικαστική δράση ως θετική πρόταση ιστορικής και κοινωνικής συν-διαμόρφωσης

Abstract

Η έρευνα δράσης πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια του μεταπτυχιακού προγράμματος υπό την επιτήρηση του καθηγητή Κοινωνιολογίας και Διευθυντή του μεταπτυχιακού προγράμματος, κύριο Χτούρη Σωτήριο και καλλιτεχνικά υπεύθυνο τον κύριο Ζιώγα Γιάννη, από την φοιτήτρια Αλεξίου Αντιγόνη, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Δυτικής Μακεδονίας και συγκεκριμένα του τμήματος Κοινωνιολογίας, του δια-τμηματικού μεταπτυχιακού: Εφαρμοσμένη Κλινική Κοινωνιολογία και Τέχνη, στο πλαίσιο της υλοποίησης της διπλωματικής εργασίας. Η θεματική περιοχή της παρούσας έρευνας και συγκεκριμένα, της μελέτης του αστικού κοινωνικού και πολιτισμικού τραύματος, ανήκει σε τομείς σχετικούς της επιστήμης της κοινωνιολογίας και πιο συγκεκριμένα, της κλινικής κοινωνιολογίας, της ριζοσπαστικής κοινωνικής εργασίας, της ψυχολογίας και των παρεμβατικών τεχνών. Ο στόχος της παρούσας έρευνας ήταν η εξέταση και κατανόηση της επιρροής του κοινωνικού τραύματος, το τραύμα δηλαδή, προερχόμενο από ανθρώπινες πράξεις, καταγεγραμμένες ιστορικά ως θηριωδίες, όπως, κατά την διάρκεια της Ναζιστικής περιόδου στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, με την χρήση του στρατοπέδου Παύλου Μελά την περίοδο της λειτουργίας του, ως στρατόπεδο συγκέντρωσης από τους Ναζιστές, μεταποιώντας το περιβάλλον του, με τέτοιον τρόπο, για την υλοποίηση των πολιτικών γραμμών εξανθρωπισμού, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για τη μελέτη, χρησιμοποιήθηκε η μεθοδολογία της ανάλυσης των εμπειρικών δεδομένων και της κατηγοριοποίησης τους σε πτυχές αστικού-κοινωνικού τραύματος αλλά και κατ’ επέκταση και των πεδίων του, όπως αυτά, της συλλογικής ταυτότητας, της κοινότητας και του κοινωνικού κεφαλαίου, ερευνώντας τους τομείς επιρροής του στρατοπέδου, στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα της κοινότητας, μέσα από την οπτική των περιοχών που εμπεριέχονται στον Δήμο Παύλου Μελά. Ακολούθως, τα εμπειρικά δεδομένα συλλέχθηκαν και επεξεργάστηκαν με την ποιοτικά προσανατολισμένη μέθοδο ανάλυσης του εμπειρικού διαλεκτικού ρεαλισμού, μέσω των εργαλείων των ημί-δομημένων συνεντεύξεων, της εστιασμένης ομάδας με ερευνώμενες και ερευνώμενους από την περιοχή Παύλου Μελά και της φωτο-εκμαίευσης, κατά την διάρκεια της καλλιτεχνικής διαδικασίας. Στην περίπτωση της έρευνας της κοινότητας Παύλου Μελά, ως προς το ομώνυμο στρατόπεδό, δεν παρατηρήθηκαν τα στάδια κοινωνικού τραύματος και ο ιστορικός τόπος δεν αποτελεί αντί-ναζιστικό μνημείο, όπως εξελίχθηκαν άλλοι ιστορικοί τόποι, καθώς, η σύγχρονη κοινότητα δεν έχει ωριμάσει επαρκώς, λόγω διάφορων ενδιαφερόντων λόγων -και όχι λόγω της έννοιας της μέτα-μνήμης- για την μαζική διεκδίκηση της ιστορίας, και επομένως, και τη διαχείριση του τραύματος, αλλά, αντίθετα αγνοεί και βρίσκεται στο στάδιο της ιστορικής λήθης. Συνοψίζοντας, αξίζει να επισημανθεί πως υλοποιήθηκε ο στόχος ενίσχυσης, της κοινότητας, μέσω του κοινωνικού διαλόγου και της διαλεκτικής μέσω της τέχνης, της γνωστοποίηση ιστοριών, ανθρώπων που εγκλείστηκαν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, της εικαστικής πορείας και παρεμβατικής ζωγραφικής με κιμωλία καθώς, και της ανάπτυξης αντί-ναζιστικών μηνυμάτων, με τη μορφή ενός θεατρικού έργου, ως κοινοτικό πλάνο δράσης σύμφωνα με την εμπειρία των δεδομένων που συλλέχθηκαν σε πρώιμο στάδιο της έρευνας. Της ΤραυμΩΔΙας.