Στρατηγική διοίκηση για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα

Abstract

H παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο τη θεωρητική διερεύνηση των βέλτιστων πρακτικών της διεθνούς αγοράς ιατρικού τουρισμού, καθώς και την εμπειρική εκτίμηση των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας που διαμορφώνουν το πλαίσιο για τη στρατηγική ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα.

Ο ιατρικός τουρισμός είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία της ειδικής μορφής τουρισμού υγείας και ευεξίας, η οποία παρουσιάζει δυναμική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια. Η ανάπτυξη της αγοράς του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα προϋποθέτει την αξιοποίηση των βέλτιστων πρακτικών της διεθνούς εμπειρίας. Η αποτίμηση αυτής της εμπειρίας αποτελεί το εφαλτήριο για τον συντονισμό των δράσεων απ’ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του τουριστικού συστήματος. Συνεπώς, η διαμόρφωση ενός στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού, με ταυτόχρονη διατύπωση των βασικών αξόνων πολιτικής και δράσεων για την εκμετάλλευση των δυνατοτήτων και ευκαιριών της χώρας, μπορούν να καταστήσουν την Ελλάδα αναγνωρίσιμο προορισμό ιατρικού τουρισμού με διακριτό προφίλ.

Ο κύριος στόχος της έρευνας είναι η διερεύνηση και η ιεραρχική κατάταξη των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας που μπορούν να συντελέσουν στη διαμόρφωση ενός πλαισίου στρατηγικής ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα.

Απώτερος σκοπός είναι η ανίχνευση του εξωτερικού και του εσωτερικού περιβάλλοντος της αγοράς του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαμόρφωση πλαισίου στρατηγικής ανάπτυξης του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, καθώς και στον προσδιορισμό των βασικών αξόνων, μέτρων πολιτικής και συνοδευτικών δράσεων για την υλοποίησή τους από τους εμπλεκόμενους φορείς της τουριστικής βιομηχανίας.

Με βάση τον κύριο στόχο της έρευνας, σε θεωρητικό επίπεδο έγινε η εννοιολογική αποσαφήνιση της προϊοντικής κατηγορίας του ιατρικού τουρισμού, εξετάστηκε η επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην εξέλιξη του ιατρικού τουρισμού, διερευνήθηκε το λειτουργικό πλαίσιο της αγοράς του ιατρικού τουρισμού, εκτιμήθηκε ο βαθμός επίδρασης της υγειονομικής κρίσης στις διεθνείς αγορές ιατρικού τουρισμού, και προσδιορίστηκαν τα νέα δεδομένα που καθορίζουν το λειτουργικό και θεσμικό πλαίσιο του ιατρικού τουρισμού στην τρέχουσα συγκυρία της ελληνικής κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας.

Σε εμπειρικό επίπεδο, διεξήχθη έρευνα με σκοπό να διερευνηθούν και ιεραρχηθούν οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας που συντελούν στην ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα. Προς τούτο, αξιοποιήθηκε το μεθοδολογικό πλαίσιο που στηρίζεται στον συνδυασμό περισσότερων της μίας μορφών ερευνητικών εργαλείων (τριγωνοποίηση). Έτσι, μέσω της σύζευξης της SWOT ανάλυσης με την τεχνική της Αναλυτικής Ιεραρχικής Διαδικασίας (analytical hierarchy process - AHP), προέκυψαν οι μείζονος σημασίας παράγοντες επιτυχίας, οι οποίοι περαιτέρω, με τη χρήση της μήτρας TOWS, αξιοποιήθηκαν για να διαμορφώσουν το πλαίσιο των εναλλακτικών στρατηγικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα. Από την εκτίμηση των αποτελεσμάτων της έρευνας προέκυψαν, μέσα από τη χρήση της τεχνικής της Αναλυτικής Ιεραρχικής Διαδικασίας (analytical hierarchy process - AHP), τριάντα δυο (32) κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας, ενώ προκρίθηκαν σύμφωνα με τα καθολικά τους βάρη, σε μια τελική ιεραρχική κατάταξη, οι δώδεκα (12) πιο σημαντικοί. Καταδείχτηκε ότι οι κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας που σχετίζονταν με την κατηγορία «Δυνατά σημεία» εκτιμήθηκαν ως οι πιο ουσιώδεις για τη στρατηγική ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, ακολουθούμενοι από τους κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας της κατηγορίας «Ευκαιρίες». Οι κρίσιμοι παράγοντες που αφορούσαν στις κατηγορίες «Αδυναμίες» και «Απειλές» ήταν η τρίτη και τέταρτη, αντίστοιχα, όπως εμφανίστηκαν. Με τη χρήση του μεθοδολογικού πλαισίου της μήτρας TOWS, από τους δώδεκα (12) κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας για τον ιατρικό τουρισμό στην Ελλάδα προέκυψε ένα πλέγμα τεσσάρων στρατηγικών, μέσω της αξιοποίησης των δυνατών σημείων και ευκαιριών, της ελαχιστοποίησης των αδυναμιών και της εξουδετέρωσης των απειλών. Εκτιμήθηκε ότι για την ανάπτυξη στρατηγικής αναφορικά με τον ιατρικό τουρισμό στην Ελλάδα ενδείκνυται η υιοθέτηση ενός συνδυασμού δύο στρατηγικών, και συγκεκριμένα της στρατηγικής της επιτάχυνσης, που περιλαμβάνει τους παράγοντες δυνάμεις-ευκαιρίες (SO), και της στρατηγικής της εστίασης, που περιλαμβάνει τους παράγοντες αδυναμίες-ευκαιρίες (WO).

Τα αποτελέσματα του εμπειρικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τα συμπεράσματα του θεωρητικού υπόβαθρου, ανέδειξαν τη σημαντικότητα των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, με τη συνδυαστική αξιοποίηση των στρατηγικών επιτάχυνσης και εστίασης για την αντιμετώπιση του τουριστικού ανταγωνισμού, της ανάπτυξης στρατηγικών συμμαχιών και της παροχής ποιοτικών υπηρεσιών ιατρικού τουρισμού.

Η συνεισφορά της παρούσας εργασίας έγκειται στο ότι χρησιμοποιείται μια διεπιστημονική, συνδυαστική και πολυδιάστατη προσέγγιση για τη διερεύνηση και την εκτίμηση των παραγόντων που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα, συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στη διαμόρφωση ενός θεωρητικού προβληματισμού και ενός ολιστικού μεθοδολογικού πλαισίου, κάτι που απουσιάζει από τη διεθνή βιβλιογραφία.