Εκτίμηση κινδύνου πυρκαγιάς σε αστικό - περιαστικό περιβάλλον για μεγάλη κλίμακα οικισμού

Abstract

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο αύξηση των συμβάντων δασικών πυρκαγιών ως απόρροια των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, ενώ αναμένεται περαιτέρω όξυνση του φαινομένου μέσα στα επόμενα έτη σε περιοχές ήδη επιρρεπής σε ανάφλεξη, όπως είναι τα Μεσογειακά οικοσυστήματα. Η έκθεση του ανθρώπου στον κίνδυνο οδήγησε στην θέσπιση πολιτικών μείωσης καταστροφών σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαντικό βήμα για την προστασία, πρωτίστως, της ανθρώπινης ζωής και τον περιορισμό των κοινωνικό-οικονομικών επιπτώσεων από ένα μελλοντικό γεγονός πυρκαγιάς αποτελεί η εκτίμηση του κινδύνου. Περιαστικές περιοχές, όπως ο οικισμός του Λαυρίου στην Ανατολική Αττική, είναι περισσότερο ευάλωτες σε δασικές πυρκαγιές, καθώς χαρακτηρίζονται από παραμέληση λόγω διαρκούς αστικοποίησης και ανάπτυξη ζωνών υψηλού κινδύνου με εισχώρηση αστικού ιστού σε δασικό (WUI), ενώ παράλληλα αποτελούν τουριστικούς και παραθεριστικούς προορισμούς με μεγάλη συσσώρευση πληθυσμού κατά την αντιπυρική περίοδο (Μάιο- Σεπτέμβριο). Η εκτίμηση της διακινδύνευσης στην παρούσα έρευνα πραγματοποιείται με μεγάλη λεπτομέρεια σε επίπεδο Οικοδομικού Τετραγώνου (ΟΤ) και την σύνδεση των χωρικών επίπεδων της επικινδυνότητας, τρωτότητας και έκθεσης της περιοχής μελέτης στον κίνδυνο πυρκαγιάς. Για την ανάγκη εκτίμησης των επιμέρους χωρικών επιπέδων έγινε χρήση μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης και τεχνικών Μηχανικής Μάθησης για διεξαγωγή των πιθανότερων σημείων έναυσης και την χωροχρονική εξάπλωση της φωτιάς υπό διαφορετικά σενάρια των επικρατούντων ανέμων, όπως προέκυψαν από ανάλυση προϊόντων ERA-5. Η αξιολόγηση τρωτότητας και έκθεσης έγινε με χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφορίων (GIS), και συνεκτίμηση παραμέτρων όπως η ηλικία και πυκνότητα πληθυσμού, η ανθεκτικότητα των κτιρίων για το πρώτο επίπεδο, ενώ για το δεύτερο επιτεύχθηκε αποτίμηση των ζημιών με δεδομένα αξίας γης (€/m2). Παρατηρείται πως ο κίνδυνος πυρκαγιάς για το Λαύριο είναι έντονος στις ζώνες επαφής υποδομών με τον ΕΔΣ, ενώ η εξάπλωση στον αστικό ιστό είναι συγκριτικά δυσκολότερη. Η συνολική τρωτότητα είναι υψηλή στον πυκνό αστικό ιστό, εξαιτίας της μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού τη θερινή περίοδο, ενώ η έκθεση είναι υψηλότερη στις κυρίως παράκτιες θέσεις. Απώτερος σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η ανάδειξη των συγκεκριμένων ΟΤ πολύ υψηλού και υψηλού κινδύνου (1η και 3η ώρα εξάπλωσης αντίστοιχα), που χρήζουν άμεση παρέμβαση και συντονισμό από τους αρμόδιους φορείς σε περίπτωση πυρκαγιάς για την προστασία του ανθρώπου. Επιπλέον, δύναται να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την οργάνωση σχεδίων εκκένωσης και εφαρμογή επεμβατικών μέτρων πρόληψης περιμετρικά του οικισμού, ενώ συγχρόνως επιτυγχάνεται η διατήρηση της ιστορικής (μεταλλευτική δραστηριότητα, αρχαιολογικά μνημεία) και περιβαλλοντικής σημασία (προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, ΕΔΣ) της υπό μελέτη περιοχής.

During the last decades, impacts of climate change has led to an increased fire regime worldwide while a further intensification of the phenomenon is expected in the upcoming years in fire prone areas, such as Mediterranean ecosystems. Human exposure to disastrous events, like forest fires, initiated the adoption of Disaster Risk Reduction strategies and policies obtained by Disaster Risk Assessment processes. Fire Risk Assessment aims at substantially reducing fire risk and losses of life, livelihoods and economic, cultural, environmental assets of the study area. Urban sprawl and rural neglection as well as wider development of wildland urban interface (WUI) zones, led to more vulnerable peri-urban areas in forest fires, such as Lavrion settlement in Eastern Attica, Greece. These areas are also being characterized as tourist and vacation destinations concluding to a higher population raise during fire season (May-September). Large scale fire risk assessment, on a building block level, is being succeeded in the current study and based to the most recent methodologies found in scientific literature. The methodology presented in this research is an integrated approach for fire risk assessment in the peri-urban, prone to forest fires settlement of Lavrion, through the use of Machine Learning techniques and geoinformatics. Three spatial layers were co-estimated for this purpose; the layer of hazard through multiple fire simulations, the vulnerability estimated layer concerning both social factors (population density and age) and settlement’s coping capacity, and lastly economic factors presented by the exposure layer. As a result, each building block was indicated as very high to very low fire risk area. Highly risk areas, considering the fire spread till the 3rd hour from the ignition, were mostly noticed in Lavrion’s perimeter where infrastructures intrude to the National Park of Sounion, as well as in the dense urban part due to the increased population. The main aim of this study was to highlight specific locations in the settlement in need of immediate response in case of a forest fire, as long as to be used as a guide for proper evacuation planning and the implementation of prevention measures in the wider area in order to save human lives and properties and preserve the historical and environmental importance of Lavrion area.