Αναπαραστάσεις έμφυλων ταυτοτήτων στον λόγο ηρωίδων και αντιηρωίδων ταινιών κινουμένων σχεδίων παραγωγής της Disney

Abstract

Οι ταινίες κινουμένων σχεδίων της Disney ασκούν σημαντική επιρροή σε παιδιά κάθε ηλικίας. Πέραν της προφανούς ψυχαγωγικής διάστασής τους, διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στη διαμόρφωση ιδεολογιών και αντιλήψεων, διότι μεταβιβάζουν κοινωνικά μηνύματα στους νεαρούς θεατές (Τσώτσου & Στάμου, 2019). Στην παρούσα εργασία, εξετάζεται το ζήτημα της αναπαράστασης έμφυλων ταυτοτήτων στον λόγο θηλυκών χαρακτήρων ταινιών κινουμένων σχεδίων παραγωγής της Disney. Μέσω της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου ηρωίδων και αντιηρωίδων του κινηματογραφικού ρεπερτορίου της εν λόγω εταιρείας, διερευνάται η αναπαραγωγή αλλά και η προσπάθεια για κατάρριψη παραδεδεγμένων έμφυλων ταυτοτήτων μέσω των γυναικείων γλωσσικών επιλογών. Η κοινωνιογλωσσική συμπεριφορά ηρωίδων και αντιηρωίδων τίθεται στο επίκεντρο, με σκοπό να απαντηθεί το εξής ερώτημα: Τι είδους έμφυλα στερεότυπα αντανακλά κάθε τύπος γυναικείου μυθοπλαστικού χαρακτήρα; Η εξέταση του ζητήματος από μια διαχρονική προοπτική επιτρέπει τη συνολική θεώρηση της κοινωνιογλωσσικής συμπεριφοράς ηρωίδων και αντιηρωίδων ανά εποχή κινηματογραφικών παραγωγών, με σκοπό τη διερεύνηση του εξής ερωτήματος: Ποιος από τους δυο τύπους χαρακτήρων προβάλλει συστηματικότερα πατριαρχικές αντιλήψεις που συνδέονται με έμφυλες ικανότητες, ρόλους και γλωσσικές επιλογές και ποιος τύπος χαρακτήρα στρέφεται προς την απόρριψή τους; Για την Κριτική Ανάλυση Λόγου, αξιοποιείται το τρισδιάστατο μοντέλο κοινωνιοπολιτισμικής ανάλυσης του Norman Fairclough (1992, 2003). Ως μεθοδολογικό εργαλείο χρησιμοποιείται η Συστημική-Λειτουργική Γραμματική του M.A.K. Halliday (1994). Η ανάλυση λόγου έδειξε τη συστηματικότερη τάση των αντιηρωίδων για διαχρονική ανατροπή συμβατικών έμφυλων αντιλήψεων που αφορούν την υποτέλεια του γυναικείου φύλου. Ωστόσο, η διαφοροποίησή τους αυτή τις καθιστά ταυτόχρονα απεχθείς, καθώς οι χαρακτήρες τους επιφορτίζονται με σεξιστικά στερεότυπα που συνδέονται με τη δαιμονοποίηση του «θηλυκού». Στον αντίποδα, η κοινωνιογλωσσική συμπεριφορά των ηρωίδων αναδεικνύει παραδοσιακές έμφυλες ταυτότητες της υποτελούς γυναίκας, οι οποίες, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια εξασθενούν σημαντικά.