Ανασκόπηση προσεγγίσεων και πρακτικών διεπιστημονικότητας στο ρεύμα STEM στη διεθνή επιστημονική αρθρογραφία

Abstract

Με αφορμή τα 20 χρόνια από την εισαγωγή του ακρωνυμίου STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), στην παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε καταγραφή και ανάλυση των σημαντικότερων (όπως αυτό καταδεικνύεται από τον αριθμό ετεροαναφορών) δημοσιεύσεων σχετικά με το STEM, οι οποίες δημοσιεύθηκαν σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά από το 2001 έως και το 2021. Η αναζήτηση περιορίστηκε στη βάση SCOPUS (την 25η Ιουνίου 2022) και στις τριάντα (30) σημαντικότερες εμπειρικές έρευνες. Έγινε κατηγοριοποίηση των ερευνών αυτών ως προς τους τύπους διεπιστημονικότητας, βάσει όσων προτείνει σε σχετικό άρθρο της η Nikitina (2006), και τα είδη των εκπαιδευτικών παραγόντων και των δημογραφικών χαρακτηριστικών που εξετάζουν. Ο σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να καταγραφεί ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε ο όρος STEM μέσα στη διεθνή βιβλιογραφία, τόσο ως προς τη χρήση όσο και ως προς το περιεχόμενο.

Η εργασία είναι μια βιβλιογραφική ανασκόπηση. Το κύριο ερευνητικό ερώτημα της παρούσας έρευνας ήταν ποιες προσεγγίσεις και πρακτικές διεπιστημονικότητας εμφανίζονται στη σύγχρονη έρευνα του ρεύματος STEM. Πραγματοποιήθηκε η κατηγοριοποίηση των ερευνών ως προς τους τύπους διεπιστημονικότητας, τα είδη εκπαιδευτικών παραγόντων και των δημογραφικών χαρακτηριστικών που εξετάζουν. Οι έρευνες εξετάζουν παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις ή τις επιδόσεις στα πεδία STEM και σχετίζονται κυρίως με το πρόβλημα της επιλογής και διατήρησης ή εγκατάλειψης του προσανατολισμού σπουδών και σταδιοδρομίας σε αντικείμενα STEM. Οι έρευνες σε συντριπτική πλειοψηφία (28 από τις 30) διεξάγονται στις ΗΠΑ και από αυτές οι περισσότερες εστιάζουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σχεδόν οι μισές έρευνες ασχολούνται με το ζήτημα της υποεκπροσώπησης ορισμένων κοινωνικών ομάδων στα αντικείμενα STEM, στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι έρευνες ποσοτικού χαρακτήρα (ελάχιστες χρησιμοποιούν ποιοτικές μεθόδους έρευνας), σχεδόν οι μισές βασίζονται σε δείγματα άνω των χιλίων ατόμων και πάνω από το 1/3 αντλούν δεδομένα από μακροχρόνιες έρευνες εθνικής εμβέλειας των ΗΠΑ. Ζητήματα διεπιστημονικότητας θεματοποιούν λίγες έρευνες που είτε εστιάζουν μονομερώς στη σχολική εκπαίδευση είτε αφορούν αποκλειστικά σε φοιτητές οι οποίοι συμμετείχαν σε δραστηριότητες εκτός του προγράμματος σπουδών της σχολής τους. Σε καμία από τις έρευνες δεν καθίσταται αντικείμενο έρευνας η διεπιστημονικότητα στην διδασκαλία STEM. Σχεδόν το σύνολο των ερευνών που εξετάστηκαν αφορούν τις ΗΠΑ. Στις έρευνες αυτές οι ειδικότητες του STEM εκπροσωπούνται περίπου σε ποσοστό 50% μόλις του συνόλου των αρθρογράφων και μάλιστα με τρομακτικά χαμηλό το ποσοστό των Μαθηματικών (6%).

On the occasion of the 20 years period since the introduction of the acronym STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), in this thesis a recording and analysis of the most important (as demonstrated by the number of cross-references) scientific articles related to STEM was carried out, which were published in international scientific journals from 2001 to 2021. The quest was limited to the SCOPUS database (June 25, 2022) and the thirty (30) most important articles about empirical research. These articles were categorized according to the types of interdisciplinarity, based on what Nikitina (2006) suggests in her related article, and the types of educational factors and demographic characteristics they examine.

The purpose of this thesis is to record the way in which the term STEM has evolved in the international scientific literature, both in terms of usage and content. The thesis is a literature review. The main research question of the present thesis was which approaches and practices of interdisciplinarity are emerging in contemporary STEM stream research. The articles were categorized according to the types of interdisciplinarity, the types of educational factors and the demographic characteristics they examine. The articles examine factors influencing attitudes or performance in STEM fields and is primarily related to the problem of choosing and maintaining or quitting studies and career orientation in STEM subjects. The vast majority of the articles (28 out of 30) is about research conducted in the US and most of them focus on higher education. Almost half of them deal with the issue of underrepresentation of certain social groups in STEM subjects, the vast majority of them are quantitative studies (few use qualitative research methods), almost half are based on samples of more than a thousand people and more than 1/3 draw data from long-term national research which was carried out in the US. Issues of interdisciplinarity are the subject of few articles that either focus unilaterally on school education or concern exclusively University students who participated in activities outside their University curriculum. Interdisciplinarity in STEM teaching is not investigated in any of the articles. Almost all of the articles reviewed concern the USA. In these articles, as far as the majors are concerning, the STEM majors are represented in approximately 50% of all article writers, and in fact with a frighteningly low percentage of Mathematics (6%).