Διαπροσωπικές σχέσεις και επικοινωνιακή συμπεριφορά στον σχολικό οργανισμό: ο ρόλος του διευθυντή-ηγέτη στη διαχείριση συγκρούσεων

Abstract

Το σχολείο, ως ένα υποσύστημα της κοινωνίας, αποτελεί έναν θεσμό-οργανισμό, ο οποίος επιτελεί προκαθορισμένες λειτουργίες και οφείλει να είναι αποτελεσματικός. Για την επιτυχή εκπλήρωση ενός τέτοιου έργου, η κάθε σχολική μονάδα οφείλει να αναπτύξει εργαλεία, ώστε να μπορεί να διαχειριστεί την αλλαγή, την πολυπλοκότητα, τη βελτίωση και την εξέλιξή της. Η παρούσα έρευνα μελετάει τις διαπροσωπικές σχέσεις των εκπαιδευτικών, όπως και την επικοινωνιακή συμπεριφορά που αναπτύσσεται ανάμεσά τους στο σχολείο και στον τρόπο που αυτοί επιδρούν στην ποιότητα του παρεχόμενου διδακτικού έργου. Πολλές φορές, η εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, την οποία χαρακτηρίζει η ομαλή ροή του ωρολογίου και αναλυτικού προγράμματος, παρεμποδίζεται από ανασταλτικούς παράγοντες, οι οποίοι παρακωλύουν την λειτουργία του και δημιουργούν δυσμενείς συνθήκες για να αναπτυχθεί μια ειρηνική, σχολική ζωή με παιδαγωγικό κλίμα. Ανάμεσα στους ανασταλτικούς παράγοντες είναι η εμφάνιση συγκρούσεων, με επακόλουθο να εκδηλώνονται έντονες καταστάσεις αποσταθεροποίησης και απορρύθμισης, δηλαδή κρίσης. Οι συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα λόγω επίδρασης πλήθους παραγόντων, όπως οι αντιλήψεις, η προσωπικότητα, η καθημερινή τριβή και η συμπεριφορά στον σχολικό οργανισμό. Στη συνέχεια ερευνάται ο ρόλος του διευθυντή-ηγέτη στη θετική αξιοποίηση και διευθέτηση των συγκρουσιακών καταστάσεων, ώστε να μετουσιώσει την κατάσταση αυτή προς όφελος του σχολικού οργανισμού. Θα μελετηθεί και στην συνέχεια θα ερευνηθεί εάν η ενδεχόμενη ύπαρξη συγκρούσεων και η όποια διαχείρισή τους μπορεί να προσκομίσει αλλαγές τόσο μέσα σε μια εκπαιδευτική μονάδα και στους τομείς λειτουργίας της, όσο και στο έργο το οποίο αυτή καλείται να παράξει. Τέλος, θα γίνει εμφανές το κατά πόσο η αλλαγή αυτή στις ισορροπίες της σχολικής μονάδας μπορεί να επηρεάσει το έργο και την ποιότητα αυτής. Σκοπό της παρούσας Μεταπτυχιακής Διπλωματικής Εργασίας αποτελεί η μελέτη του φαινομένου των συγκρούσεων εντός του σχολικού οργανισμού, καθώς και οι διαπροσωπικές σχέσεις και η επικοινωνιακή συμπεριφορά των μελών του, σε συνάρτηση με το ρόλο των διευθυντών-ηγετών στη διαχείριση συγκρούσεων. Η μέθοδος που θα ακολουθηθεί είναι η ποσοτική έρευνα. Για την άντληση των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο, ως ερευνητικό εργαλείο, το οποίο δόθηκε σε διευθυντές/-ντριες και εκπαιδευτικούς. Τα πορίσματα της παρούσας έρευνας έδειξαν ότι η ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων στη σχολική μονάδα μπορεί να επηρεάσει την ομαλή ροή του έργου της. Το φαινόμενο των συγκρούσεων είναι υπαρκτό στις περισσότερες σχολικές μονάδες και οφείλονται σε παράγοντες όπως η αναποτελεσματική ηγεσία, οι ατομικές διαφορές και οι συγκρουόμενοι στόχοι ομάδων και ατόμων. Τα αποτελέσματα των συγκρούσεων επηρεάζουν κυρίως με αρνητικό τρόπο τη λειτουργία του σχολικού οργανισμού, κύριος ρυθμιστής του οποίου είναι ο/η διευθυντής/-ντρια, που οφείλει να διαθέτει έναν συνδυασμό εμπειρίας, γνώσης, ικανοτήτων, δεξιοτήτων και κατάλληλου διοικητικού στιλ και να διαχειρίζεται κατάλληλα τις συγκρούσεις που δημιουργούνται, ώστε να είναι σε θέση να χαρακτηριστεί ως «ηγέτης». Κύριες παράμετροι για την ελαχιστοποίηση των συγκρούσεων αναδεικνύονται η καλή επικοινωνία μεταξύ των μελών του σχολικού οργανισμού και η καλή σχολική ηγεσία.

The school, as a subsystem of society, constitutes an institution-organization, which performs predetermined functions and must be effective. For the successful fulfillment of such a project, each school unit must develop tools to be able to manage its change, complexity, improvement and evolution. This research studies the interpersonal relationships of teachers, as well as the communicative behavior that develops between them at school and the way they affect the quality of the teaching work provided. Many times, the orderly functioning of the school, which is characterized by the smooth flow of the timetable and syllabus, is hindered by inhibiting factors, which hinder its functioning and create unfavorable conditions for the development of a peaceful school life with a pedagogical climate. Among the inhibiting factors is the appearance of conflicts, with the consequent manifestation of intense situations of destabilization and deregulation, i.e. crisis. Conflicts occur due to the influence of a number of factors such as perceptions, personality, daily friction and behavior in the school organization. Then the role of the director-leader in the positive utilization and settlement of conflict situations is investigated, in order to transform this situation to the benefit of the school organization. It will be studied and then researched if the possible existence of conflicts and any management of them can bring about changes both within an educational unit and its areas of operation, as well as in the work it is asked to produce. Finally, it will become apparent to what extent this change in the balance of the school unit can affect its work and quality. The purpose of this Master's Thesis is to study the phenomenon of conflicts within the school organization, as well as the interpersonal relationships and communication behavior of its members, in relation to the role of managers-leaders in conflict management. The method that will be followed is quantitative research. To collect the data, the questionnaire was used as a research tool, which was given to principals and teachers. The findings of this research showed that the development of good interpersonal relationships in the school unit can affect the smooth flow of its work. The phenomenon of conflicts exists in most school units and is due to factors such as ineffective leadership, individual differences and conflicting goals of groups and individuals. The results of the conflicts mainly affect in a negative way the operation of the school organization, the main regulator of which is the principal, who must have a combination of experience, knowledge, abilities, skills and an appropriate management style and properly manage the conflicts that are created so that he is able to be described as a "leader". The main parameters for minimizing conflicts are good communication between members of the school organization and good school leadership.