Διαστάσεις οικογενειακής λειτουργίας και δυσκολίες του παιδιού στην ορθογραφία

Abstract

Η ορθογραφημένη γραφή, δηλαδή, η γνώση και εφαρμογή στον γραπτό λόγο των ορθογραφικών συμβάσεων της ελληνικής γλώσσας αποτελεί πρόκληση για πολλούς/ές μαθητές/τριες. Η ικανότητα της ορθογραφίας είναι μια σταδιακά αναπτυσσόμενη, χρονοβόρα και περίπλοκη διαδικασία. Σχετίζεται άμεσα με τις γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού, τη φωνολογική, τη γραμματική και τη σημασιολογική επίγνωση, τις γνωστικές λειτουργίες (νοημοσύνη, αντίληψη, μνήμη) και τις μεταγνωστικές δεξιότητες (έλεγχος και επιλογή των ορθογραφικών στρατηγικών). Η οικογένεια κατέχει έναν ζωτικής σημασίας ρόλο στην προσπάθεια των παιδιών να κατακτήσουν τη γραφή και την ανάγνωση. Το μαθησιακό περιβάλλον που προσφέρουν οι γονείς στο σπίτι εστιάζει στην ποιότητα των γλωσσικών ερεθισμάτων και των συμπεριφορών που συμβάλουν στην ανάπτυξη του αλφαβητισμού. Η συσχέτιση μεταξύ νοημοσύνης, γλωσσικών προβλημάτων και ορθογραφίας είναι καλά εδραιωμένη στη βιβλιογραφία, ωστόσο, δεν υπάρχουν έρευνες που εστιάζουν στη συσχέτιση λαθών στην ορθογραφία με την οικογενειακή δυναμική. Η μελέτη επιδιώκει να εξετάσει τη δυναμική της λειτουργίας οικογενειών με παιδί με δυσκολίες στην ορθογραφία μέσα από την οπτική των ίδιων των παιδιών αλλά και των γονέων τους. Ειδικότερα, στοχεύει να διερευνήσει το επίπεδο οικογενειακής δυναμικής με βάση τις εκτιμήσεις των παιδιών και των γονέων και τη σύγκριση μεταξύ τους, το ποσοστό των λαθών στην ορθογραφία, τη συσχέτιση του αριθμού των ορθογραφικών λαθών με τον βαθμό νοημοσύνης των παιδιών, καθώς και τις συσχετίσεις με βασικά δημογραφικά χαρακτηριστικά. Επίσης, μελετά τον βαθμό άγχους των γονέων, τις συσχετίσεις μεταξύ της οικογενειακής δυναμικής με τα ορθογραφικά λάθη των παιδιών, τον βαθμό άγχους των γονέων, και τις συσχετίσεις με δημογραφικά χαρακτηριστικά των γονέων. Τέλος, επιδιώκει να εξετάσει τη συσχέτιση για τους συντελεστές παλινδρόμησης σύμφωνα με την ανάλυση διαδρομής. Το δείγμα ήταν συνολικά 450 άτομα: 225 παιδιά και 225 γονείς. Το παιδιά ήταν μαθητές/τριες στην έκτη τάξη δημοτικού σχολείου, με μέσο όρο ηλικίας τα 11,5 έτη. Οι γονείς των παιδιών που συμμετείχαν στην έρευνα είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 38,1 έτη. Η παρούσα μελέτη συνιστά μία ποσοτική έρευνα. Για τη συλλογή των δεδομένων χορηγήθηκαν τα ακόλουθα: α) Στα παιδιά: Ένα Αυτοσχέδιο Ερωτηματολόγιο Κοινωνικό-δημογραφικών Στοιχείων, το Ερωτηματολόγιο Δυναμικής της Οικογένειας II (FDM II), το Raven’ s Standard Progressive Matrices (RPMs), το Τεστ Καθ’ υπαγόρευση Γραφής (ΚΥΓ), και το Τεστ Φωνηματογραφηματικής Αντιστοίχισης (ΦΑ), και β) Στους γονείς: Ένα Αυτοσχέδιο Ερωτηματολόγιο Κοινωνικό-δημογραφικών Στοιχείων, το Ερωτηματολόγιο Δυναμικής της Οικογένειας II (FDM II) και το Ερωτηματολόγιο Άγχους του Beck (Beck Anxiety Inventory – BAI). Η ανάλυση των δεδομένων βασίστηκε σε πολλαπλές στατιστικές αναλύσεις. Ειδικότερα, υλοποιήθηκαν τα εξής: 1) περιγραφική στατιστική (μέσες τιμές, τυπικές αποκλίσεις, διάμεσες τιμές, εύρος (ελάχιστο-μέγιστο) και ενδο-τεταρτημοριακό εύρος, 2) μη παραμετρικό τεστ Shapiro-Wilk test of normality για ανεξάρτητα δείγματα, 3) συσχετίσεις με το κριτήριο ρ του Spearman, 4) μη παραμετρικό τεστ Mann-Whitney για ανεξάρτητα δείγματα για τις μεταβλητές που είχαν δυο κατηγορίες, 5) μη-παραμετρικό τεστ Kruskal-Wallis για ανεξάρτητα δείγματα και 6) αναλύσεις διαδρομών. Τα ευρήματα -με βάση το δείγμα των παιδιών- ανέδειξαν ότι η πλειονότητα εμφάνισε υψηλό αριθμό ορθογραφικών λαθών στα τεστ ορθογραφίας ΚΥΓ και ΦΑ. Μάλιστα, οι μαθητές/τριες που είχαν υψηλό ποσοστό ορθογραφικών λαθών στο τεστ ΚΥΓ είχαν υψηλό ποσοστό λαθών στο τεστ ΦΑ, εφόσον η μεταξύ τους συσχέτιση ήταν θετική στατιστικά σημαντική. Επιπρόσθετα, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών/τριών της έρευνας είχε βαθμολογία στο τεστ νοημοσύνης RPMs στις Κατηγορίες ΙΙ & ΙΙΙ, που αντιστοιχούν σε ευφυία καθοριστικά πάνω του μέσου όρου και ευφυία στον μέσο όρο. Ταυτόχρονα, οι μαθητές/τριες εμφάνισαν υψηλό βαθμό στην πλειονότητα των διαστάσεων της οικογενειακής δυναμικής στο ερωτηματολόγιο FDM ΙΙ, και πιο συγκεκριμένα, στις πέντε από τις έξι διαστάσεις. Βρέθηκε, επίσης, ότι υπήρχε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της επίδοσης στο τεστ νοημοσύνης και των ορθογραφικών λαθών των μαθητών/τριών, καθώς και αρνητική συσχέτιση μεταξύ των διαστάσεων της δυναμικής της οικογένειας με τον αριθμό των λαθών στην ορθογραφία. Κατά συνέπεια, οι μαθητές/τριες με μεγαλύτερο αριθμό λαθών αντιστοιχούν σε μαθητές/τριες με χαμηλότερη επίδοση στο τεστ νοημοσύνης RPMs, και όσο αυξάνεται η δυναμική της οικογένειας, τόσο μειώνονται τα λάθη στην ορθογραφία των μαθητών/τριών, και αντίστροφα. Επιπρόσθετα, κάποια δημογραφικά χαρακτηριστικά των παιδιών είχαν συσχέτιση με την επίδοσή τους στην ορθογραφία, τον βαθμό νοημοσύνης και τη δυναμική της οικογένειας. Τα ευρήματα -με βάση το δείγμα των γονέων- κατέδειξαν ότι οι γονείς εμφάνισαν υψηλή βαθμολογία σε πέντε από τις έξι διαστάσεις του ερωτηματολογίου οικογενειακής δυναμικής. Επιπλέον, η πλειονότητα των γονέων εμφάνισε χαμηλό βαθμό άγχους. Βρέθηκε αρνητική στατιστικά σημαντική συσχέτιση ανάμεσα σε τρεις διαστάσεις από τις έξι του ερωτηματολογίου των γονέων με τα ορθογραφικά λάθη των παιδιών στο τεστ ΚΥΓ. Άρα, όσο χαμηλότερος ήταν ο αριθμός των λαθών, τόσο υψηλότερη ήταν η επίδοση στις συγκεκριμένες διαστάσεις. Δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις ανάμεσα στις διαστάσεις του ερωτηματολογίου οικογενειακής δυναμικής και στον αριθμό των ορθογραφικών λαθών στο τεστ ΦΑ. Επιπλέον, οι γονείς παιδιών με υψηλό ποσοστό λαθών στην ορθογραφία στο τεστ ΚΥΓ είχαν αντίστοιχα υψηλό βαθμό άγχους, γιατί η μεταξύ τους συσχέτιση ήταν θετική αλλά όχι στατιστικά σημαντική. Εντοπίστηκε, επίσης, αρνητική στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βαθμού άγχους των γονέων στο ερωτηματολόγιο άγχους σε τέσσερις από τις έξι διαστάσεις της δυναμικής της οικογένειας. Κατά συνέπεια, όσο χαμηλότερος ήταν ο βαθμός άγχους των γονέων, τόσο υψηλότερες ήταν οι τιμές σε τέσσερις διαστάσεις της οικογενειακής δυναμικής σύμφωνα με τους γονείς. Παράλληλα, το φύλο των γονέων βρέθηκε ότι έχει συσχέτιση με δύο διαστάσεις της οικογενειακής δυναμικής και τον βαθμό άγχους. Τα ευρήματα -με βάση το συνολικό δείγμα- έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ παιδιών και γονέων σε τρεις από τις έξι διαστάσεις του ερωτηματολογίου της οικογενειακής δυναμικής, όπου οι γονείς εμφάνισαν υψηλότερες τιμές συγκριτικά με αυτές των παιδιών. Παράλληλα, η ανάλυση διαδρομών επεσήμανε ότι οι διακυμάνσεις των διαστάσεων του ερωτηματολογίου της οικογενειακής δυναμικής των γονέων εξηγούν μεγάλο μέρος της διακύμανσης των διαστάσεων του ερωτηματολογίου της οικογενειακής δυναμικής των παιδιών και αυτές με τη σειρά τους μεγάλο μέρος της διακύμανσης των λαθών των παιδιών. Δηλαδή, ο αριθμός των λαθών, είτε στο ΚΥΓ είτε στο ΦΑ, μπορεί να προβλεφθεί με βάση τις διαστάσεις του ερωτηματολογίου οικογενειακής δυναμικής των γονέων, αφού προηγουμένως έχουν προβλεφθεί οι διαστάσεις του ερωτηματολογίου οικογενειακής δυναμικής των παιδιών.

Το γενικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι οι δυσκολίες των παιδιών στην ορθογραφία σχετίζονται με τη δυναμική της οικογένειας και το επίπεδο της νοημοσύνης τους.

Spelling, which is the knowledge and application in writing of the spelling conventions of the Greek language, is a challenge to many students. The ability to spell is a gradually developing, time-consuming and complex process. It is directly related to the child's language skills, phonological, grammatical, and semantic awareness, cognitive functions (intelligence, perception, memory) and metacognitive skills (control and choice of spelling strategies). The family plays a vital role in children's efforts to master reading and writing. The learning environment provided by parents in the home influences the quality of language stimuli and behaviours that contribute to literacy development. The association between intelligence, language problems and spelling is well established in the literature, however, there is no research focusing on the association between spelling errors and family dynamics. This study seeks to examine the dynamics of family functioning of families with children with spelling difficulties through the perspectives of the children themselves and their parents. In particular, it aims to investigate the level of family dynamics based on children's and parents' assessments and compare them with each other, the rate of spelling errors, the correlation between the number of spelling errors and the level of their intelligence, as well as correlations with key demographic characteristics. It also studies the degree of parental stress, correlations between family dynamics and children's spelling errors, the degree of parental stress, and correlations with the demographic characteristics of parents. Finally, it seeks to examine the correlation for regression coefficients according to path analysis. The sample was a total of 450 subjects: 225 children and 225 parents. The children were students in the sixth grade of primary school, with an average age of 11.5 years. The parents of the children surveyed had an average age of 38.1 years. This study constitutes a quantitative survey. The following were administered for data collection: a) To the children: An Impromptu Socio-Demographic Questionnaire, the Family Dynamics Questionnaire II (FDM II), Raven’s Standard Progressive Matrices (RPMs), the Dictation Writing Test (DWT), and the Phonemic-Graphemic Matching (PhA) Test; and b) To the parents: An Impromptu Socio-Demographic Questionnaire, the Family Dynamics Questionnaire II (FDM II), and the Beck Anxiety Inventory (BAI). Data analysis was based on multiple statistical analyses. In particular, the following were implemented: 1) descriptive statistics (means, standard deviations, medians, range (minimum-maximum) and interquartile range; 2) non-parametric Shapiro-Wilk test of normality for independent samples, 3) correlations with Spearman's p criterion, 4) non-parametric Mann-Whitney test for independent samples for variables that had two categories, 5) non-parametric Kruskal-Wallis test for independent samples, and 6) path analyses. The findings - based on the sample of children - indicated that the majority showed a high number of spelling errors in the DWT and PhA spelling tests. In fact, students who had a high rate of spelling errors in the DWT test had a high rate of errors in the PhA test, since the correlation between them was positively statistically significant. In addition, a higher percentage of the students in the study had scores on the RPMs intelligence test in Categories II & III, which correspond to decisively above average intelligence and intelligence at the average. At the same time, the students scored high on most of the family dynamics dimensions on the FDM II questionnaire, specifically, on five of the six dimensions. It was also found that there was a statistically significant correlation between performance on the intelligence test and the students’ spelling errors, as well as a negative correlation between the family dynamics dimensions and the number of spelling errors. Consequently, students with a higher number of errors correspond to students with lower performance on the RPMs intelligence test, and as family dynamics increase, students' spelling errors decrease, and vice versa. In addition, some demographic characteristics of the children were correlated with their spelling performance, intelligence level, and family dynamics. The findings - based on the parent sample - showed that parents scored high on five of the six dimensions of the family dynamics questionnaire. In addition, most parents showed low levels of stress. A negative statistically significant correlation was found between three of the six dimensions of the parent questionnaire and children’s spelling errors in the DW test. Thus, the lower the number of errors, the higher the performance on these dimensions. No statistically significant correlations were observed between the dimensions of the family dynamics questionnaire and the number of spelling errors in the PhA test. In addition, parents of children with a high rate of spelling errors on the DW test had a correspondingly high degree of anxiety, because the correlation between them was positive but not statistically significant. A negative statistically significant correlation was also identified between the degree of parental anxiety on the anxiety questionnaire and four of the six dimensions of family dynamics. Thus, the lower the parents' anxiety level, the higher the scores on four dimensions of family dynamics according to the parents. At the same time, parental gender was found to be correlated with two dimensions of family dynamics and the degree of anxiety. The findings - based on the total sample - showed statistically significant differences between children and parents on three of the six dimensions of the family dynamics questionnaire, where parents showed higher scores compared to children. At the same time, path analysis indicated that variation in the parent family dynamics questionnaire dimensions explained much of the variation in the child family dynamics questionnaire dimensions and these in turn explained much of the variation in child errors. That is, the number of errors, either in the DWT or the PhA, can be predicted based on the dimensions of the Parent Family Dynamics Questionnaire after the dimensions of the Child Family Dynamics Questionnaire have been predicted.

The general conclusion of the study is that children’s spelling difficulties are related to their family dynamics and their intelligence.